Poseł Tomasz Zimoch - Wystąpienie z dnia 26 stycznia 2024 roku.

Stenogram

11. punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2022 wraz ze sprawozdaniem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druki nr 85 i 183).

Poseł Tomasz Zimoch:

    Pani Marszałek! Pani Minister! Wysoki Sejmie! Na stronie internetowej rzecznika praw obywatelskich czytamy, że rzecznik sprawdza, czy prawa obywateli są szanowane przez instytucje państwowe, bada, czy działania urzędów i różnych instytucji wobec obywatela były zgodne z prawem, analizuje też, czy urzędnicy, sądy, szpitale, szkoły i inne służby nie zaniedbały spraw zgłaszanych im przez ludzi. I o tym właśnie jest sprawozdanie, o którym wczoraj dyskutowaliśmy na posiedzeniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, a dzisiaj dyskutujemy w sali plenarnej Sejmu. To wyjątkowe wydarzenie, co znalazło wyraz w przyznaniu panu, panie rzeczniku, przez marszałka Sejmu dwukrotnie więcej czasu, ale sprawozdanie rzecznika powinno być rzeczywiście w Sejmie wydarzeniem wyjątkowym. Mam też nadzieję, że nadal za sukces swojej pracy uważa pan możliwość współpracy ze świetną grupą osób. Sprawozdanie z działalności w 2022 r. uwzględnia jeszcze pracę pani rzecznik, pani prof. Hanny Machińskiej. Już kiedyś powiedziałem w Sejmie, że to prawdziwa perła tego urzędu. Raz jeszcze więc wielkie podziękowania za jej fantastyczną pracę. Pani profesor, pani Hanno - czapki z głów.

    Sprawozdanie jest kapitalną lekturą. To czytadło dla każdego. Opisanie rozpoznawania skarg jest wręcz fascynujące, wciąga czytelnika, który pożera wręcz w szybkim tempie ponad 0,5 tys. stron. Nie nuży opis działania w sprawie zwrotu pomocy finansowej na realizację wydarzeń przez koło gospodyń wiejskich, potrzeby zmiany zasad umundurowania funkcjonariuszy Policji, problemów romskich uchodźców z Ukrainy na dworcu w Przemyślu czy też dowozu dziecka z niepełnosprawnością do placówki edukacyjnej. 75 239 wniosków w 2022 r.

    Sprawozdanie jest również przestrogą. Stawia pytania politykom, a szczególnie nam, posłom. To sprawozdanie przypomina o bardzo wstydliwym procedowaniu nad ustawą i szkoda, że poseł Smoliński opuścił już tę salę.

    (Poseł Janusz Kowalski: Ale ja jestem.)

    Pan rzecznik przypomniał w tym sprawozdaniu, że przedstawiał Senatowi uwagi do przyjętej przez Sejm ustawy o zaniechaniu ścigania za niektóre czyny związane z organizacją wyborów prezydenta zarządzonych na 10 maja 2020 r. Zdaniem rzecznika, co czytamy w sprawozdaniu, analiza ustawy prowadziła do wniosku, że nie ma ona charakteru amnestyjno-abolicyjnego.

    Rzeczywistym celem ustawodawcy nie było charakterystyczne dla amnestii darowanie przestępstw i kar za ich popełnienie. Uzasadnienie projektu, co pan szczególnie podkreśla, sprowadzało się do polemiki z wyrokami sądowymi. Projektodawca deklarował zatem, że jego intencją było zakwestionowanie pewnej grupy wyroków sądowych. Ustawa opierała się na założeniu, że osoby, którym w indywidualnych postępowaniach postawiono zarzuty związane z przekroczeniem uprawnień, działały w ramach obowiązków, co wyłącza bezprawność czynu. Uzasadnienie sugerowało, że osoby, o których mowa, nie ponosiły winy i nie popełniły w związku z tym przestępstwa z uwagi na tzw. błąd co do prawa. Wiążące ustalenie, czy osoby, które przekazały operatorowi pocztowemu spis wyborców w związku z zarządzonymi na 10 maja 2020 r. wyborami, działały w ramach uprawnień i obowiązków i czy popełniły przestępstwo, jest rozstrzygnięciem sprawy karnej, a więc czynnością należącą do sfery wymierzenia sprawiedliwości.

    W tym sprawozdaniu czytamy dalej: Dokonywanie wiążących ocen w tym zakresie powinno należeć do władzy sądowniczej, następować w warunkach niezależności i niezawisłości na podstawie stanu faktycznego konkretnej sprawy, ustalanego w postępowaniu dowodowym. To rzecznik praw obywatelskich alarmował wtedy, panie pośle Kowalski, że ustawa nie była aktem amnestyjno-abolicyjnym. W związku z tym, że wkraczała ona w sposób bezpośredni w sferę wymierzania sprawiedliwości, naruszała art. 10, 173 i 175 konstytucji, a więc zasadę podziału władzy oraz odrębności i niezależności władzy sądowniczej, a także zasadę wyłączności sądów w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. I co? I pomimo tych krytycznych uwag ustawa ta została uchwalona. Podpisana została przez prezydenta i weszła w życie.

    Bardzo mnie cieszy, że od początku swej pracy wyraża pan przekonanie o koniecznym wykonaniu wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości, które wskazują na wady polskiego prawa. Wady związane ze statusem sędziów. Podkreśla pan konieczność zmiany ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Jej uchwalenie w 2017 r. stało się źródłem wszelkiego zła w polskim wymiarze sprawiedliwości. Cieszy, że nieustannie pan podkreśla, i wybrzmiało to wczoraj na posiedzeniu komisji, że Krajowa Rada Sądownictwa, która ma stać na straży niezawisłości sędziów i niezależności sądów, musi być niezależna od władzy politycznej.

    Niestety w tym sprawozdaniu nie ma pomyślnego zakończenia innej ważnej sprawy, także dla mnie. O tej sprawie ciągle przypominam od wielu lat każdemu rzecznikowi praw obywatelskich. Rzecznik praw obywatelskich zwrócił się przed laty do ministra kultury o podjęcie działań zmierzających do nowelizacji przepisów ustawy o radiofonii i telewizji oraz ustawy o Radzie Mediów Narodowych zgodnie ze wskazaniami Trybunału Konstytucyjnego. O obsadzie stanowisk kierowniczych w mediach publicznych decydowała Rada Mediów Narodowych, a nie konstytucyjny organ. Przypomnę, że 13 grudnia 2016 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, który przez lata był lekceważony. Członków zarządów, w tym prezesów, nie powinna powoływać Rada Mediów Narodowych. Bierność, lekceważenie, łamanie prawa w tej sprawie było szczególnie bulwersujące, bo przyczyniło się do upolitycznienia mediów publicznych.

    Sprawozdanie rzecznika praw obywatelskich także i za rok 2022 to jasne i konkretne opowiedzenie się po stronie obrony praw i wolności człowieka i obywatela. Powinno być ono dla każdego z nas, dla każdego obywatela lekturą obowiązkową. Powinno być dla każdego z nas także i drogowskazem, ale i sygnałem alarmowym. I proszę by pan poseł Kowalski przekazał to panu Smolińskiemu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)