Posłanka Anna Gembicka

Szanowny Panie Ministrze,

zgodnie z art. 42 § 1 ustawy Prawo o notariacie (dalej: UPN) nadzór nad działalnością notariuszy i organami samorządu notarialnego sprawuje minister sprawiedliwości osobiście, za pośrednictwem prezesów sądów apelacyjnych lub sądów wojewódzkich (obecnie sądy okręgowe) albo przez wyznaczone osoby.

Zgodnie z art. 58 UPN wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego mogą zgłosić minister sprawiedliwości lub rada właściwej izby notarialnej po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion czynu zarzuconego obwinionemu oraz złożeniu wyjaśnień przez obwinionego, chyba że złożenie tych wyjaśnień nie jest możliwe.

W ostatnich dniach dziennikarz portalu Salon 24 Marcin Dobski ujawnił, że zgodnie z dokumentami będącymi w dyspozycji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dniu 19 grudnia 2023 r. odbyły się trzy posiedzenia walnych zgromadzeń akcjonariuszy (dalej: WZA) oraz trzy posiedzenia rad nadzorczych (dalej: RN) spółek Polska Agencja Prasowa Spółka Akcyjna, „Telewizja Polska” Spółka Akcyjna oraz Polskie Radio Spółka Akcyjna.

Dokumenty opublikowane przez dziennikarza wskazują również, że jako podstawa zwołania w trybie nadzwyczajnym walnych zgromadzeń akcjonariuszy w aktach notarialnych wskazana została uchwała Sejmu w sprawie przywrócenia ładu prawnego oraz bezstronności i rzetelności mediów publicznych oraz Polskiej Agencji Prasowej. Z sejmowej listy osób głosujących nad tą uchwałą wynika, że minister kultury i dziedzictwa narodowego Bartłomiej Sienkiewicz osobiście brał udział w głosowaniu nad uchwałą na sali sejmowej. Minister kultury i dziedzictwa narodowego nie mógł zatem oświadczyć w akcie notarialnym o podjęciu uchwały przed momentem, w którym fakt ten nastąpił.

W aktach notarialnych wszystkich trzech WZA pan minister wymieniony został jako jednoosobowo reprezentujący Skarb Państwa. WZA miały być następnie podstawą do wyboru składu trzech RN, które następnie odbyły posiedzenia i dokonały wyboru składów zarządów spółek Polska Agencja Prasowa Spółka Akcyjna, „Telewizja Polska” Spółka Akcyjna oraz Polskie Radio Spółka Akcyjna. Wszystkie powyższe czynności prawne miały zostać zaprotokołowane przez notariusza, co nadało im formę aktu notarialnego.

Nadmienię, że wybór składów RN na WZA nie mógł się odbyć zgodnie z prawem, ignorował bowiem przepisy dotyczące Rady Mediów Narodowych i ustawę o Polskiej Agencji Prasowej, co jest przedmiotem oddzielnych pytań i zawiadomień.

Pytania moje dotyczą jednak wątpliwości co do działań notariusz, która sporządziła akty notarialne z tychże czynności.

Zgodnie z art. 2 § 2 ustawy Prawo o notariacie (dalej: UPN) czynności notarialne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego. Art. 79 UPN zawiera katalog czynności, do których dokonywania władny jest notariusz (czynności notarialne). Zgodnie pkt 4 tegoż przepisu może on spisywać protokoły. Zgodnie z art. 80 § 2 UPN przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz jest obowiązany czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Notariusz musi być czynnym uczestnikiem czynności protokołowania, a nie jedynie bezwiednie, bez analizy stanu prawnego i faktycznego, przyjąć i zatwierdzić przygotowaną przez kogoś innego treść dokumentów.

Zgodnie z art. 85 § 1 UPN przy dokonywaniu czynności notarialnej notariusz jest obowiązany stwierdzić tożsamość osób biorących udział w czynności. A więc notariusz, przed rozpoczęciem czynności notarialnych, przy każdym z aktów był zobowiązany do potwierdzenia tożsamości wszystkich osób przy nim stawających.

Zgodnie art. 94 § 1 akt notarialny przed podpisaniem powinien być odczytany przez notariusza lub przez inną osobę w jego obecności. Przy odczytaniu aktu notariusz powinien się przekonać, że osoby biorące udział w czynności dokładnie rozumieją treść oraz znaczenie aktu, a akt jest zgodny z ich wolą.

Jak zostało wskazane w każdym z aktów notarialnych, zostały one sporządzone w kancelarii notarialnej. Aby było to możliwe, notariusz oraz stawający do każdego z aktów musieli fizycznie być obecni w kancelarii notarialnej. Tam stawający mieli obowiązek wysłuchania treści aktów, w których brali udział, a notariusz miał obowiązek ich odczytania. Notariusz, na podstawie przepisów szczególnych, był również zobowiązany do pouczenia stawających do każdego z aktów:

1) o treści art. 422 K.s.h.;

2) o konieczności zgłaszania beneficjentów rzeczywistych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych;

3) o treści rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 roku w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych, a także poinformowania o uchyleniu dyrektywy 95/46/WE;

4) o sposobie i trybie składania wniosku w postępowaniu rejestrowym oraz o obowiązku podania we wniosku numeru wypisu albo wyciągu w Centralnym Repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych. Należy nadmienić, że w aktach tych notariusz nie umieściła tego pouczenia, mimo że obowiązek ten wynika bezpośrednio z UPN.

Stawający przy każdym z aktów oddzielnie musieli również oświadczyć notariuszowi, że akty zostały przyjęte, oraz złożyć stosowne podpisy. Każdy z aktów musiał następnie być podpisany przez notariusza. Notariusz był również zobowiązany do wydania stawającym wypisów przy każdym z aktów.

Ponadto zgodnie z art. 92a § 2 UPN niezwłocznie po sporządzeniu aktu notarialnego zawierającego w swej treści dane stanowiące podstawę wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (a taki obowiązek powstał w przypadku dokonania zmian w składzie organów spółek) albo podlegającego złożeniu do akt rejestrowych podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego notariusz umieszcza jego elektroniczny wypis w Centralnym Repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych. Notariusz opatruje wypis kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Zgodnie z art. 92a § 6 UPN z chwilą umieszczenia wypisu lub wyciągu z aktu notarialnego w repozytorium notariusz otrzymuje za pośrednictwem systemu teleinformatycznego zawiadomienie, które zawiera numer dokumentu w repozytorium, a także dzień, miesiąc i rok oraz godzinę i minutę jego umieszczenia w repozytorium. Notariusz dołącza zawiadomienie do oryginału aktu notarialnego oraz wydaje stronie aktu drugi egzemplarz zawiadomienia.

Jako osoba dysponująca szeroką wiedzą z zakresu prawa, w tym praktyki wykonywania zawodów prawniczych, niewątpliwie zdaje sobie Pan Minister sprawę, że wykonanie tych wszystkich czynności po podjęciu uchwały przez Sejm (a więc w 107 minut) było technicznie i praktycznie niemożliwe. Jest to tym bardziej wyraźne, jako że czyniącą przy wszystkich aktach była jedna i ta sama notariusz, a RN nie mogły się ukonstytuować przed dokonaniem czynności prawnych w postaci WZA w stosownej formie.

W związku z powyższym, na podstawie art. 192 ust. 1 Regulaminu Sejmu RP oraz art. 14 ust. 1 pkt 7 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, proszę o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

1. Czy minister sprawiedliwości jako osoba sprawująca nadzór nad działalnością notariuszy planuje podjąć czynności zmierzające do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego wobec notariusza odpowiedzialnego za przygotowanie tychże aktów? Pragnę nadmienić, że osoba odpowiedzialna za przygotowanie aktów znajduje się w składzie sądu dyscyplinarnego dla notariuszy, co skutkuje obawą, że samorząd notarialny może nie podjąć w tej sprawie stosownych kroków.

2. Czy minister sprawiedliwości planuje podjąć inicjatywę legislacyjną lub działania w innej formie służące przeciwdziałaniu działaniom przedstawicieli notariatu, którzy swój zawód wykonują z uchybieniem przepisów ustaw oraz z naruszeniem powagi zawodu? Pragnę podkreślić, że tego rodzaju osoby wyrządzają szkodę nie tylko osobom korzystającym z usług notariuszy – uczestnikom obrotu prawnego, ale również tym notariuszom, którzy w sposób uczciwy i rzetelny wywiązują się ze swoich obowiązków zawodowych.