Poseł Tomasz Kostuś - Wystąpienie z dnia 12 września 2024 roku.

Stenogram

13. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 roku wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druki nr 483 i 566).

Poseł Tomasz Kostuś:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Prezesie! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu Koalicji Obywatelskiej dotyczące sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 r.

    Pozwólcie państwo, że zacznę od osobistej dygresji. Otóż czytając to sprawozdanie, miałem bardzo mieszane uczucia, które, jak wiem, podziela większość posłanek i posłów, mieszane uczucia, bo z jednej strony sprawozdanie jest bardzo dobrze przygotowane merytorycznie, graficznie, pokazuje ogrom profesjonalnie i niesłychanie rzetelnie wykonywanej pracy kontrolnej przez Najwyższą Izbę Kontroli w 2023 r., ale z drugiej strony ukazuje przerażający poziom niekompetencji, nieudolności, niegospodarności i nieuczciwości ekipy rządzącej Polską przez ostatnie 8 lat - na szczęście już minionych 8 lat.

    Ale do rzeczy. Niewątpliwie trzeba podkreślić warunki, w jakich Najwyższej Izbie Kontroli przyszło działać w ubiegłym roku, a które znacznie utrudniały jej funkcjonowanie: brak dyrektora generalnego, brak pełnego składu kolegium od września 2023 r. mimo wielokrotnych próśb i monitów o jego uzupełnienie, nagonka polityczna na pana prezesa, sabotaż wiceprezesa i próby ograniczenia działalności kontrolnej NIK, a nawet przypadki udaremniania kontroli przeprowadzanej przez NIK w sprawach o istotnym znaczeniu dla obywateli i państwa. W związku z tymi okolicznościami NIK skierowała zresztą siedem zawiadomień do prokuratury dotyczących udaremniania lub utrudniania wykonywania czynności służbowych kontrolerom NIK.

    Na wyrazy najwyższego uznania zasługuje zatem fakt, że mimo tych prób sparaliżowania przez ówcześnie rządzących kolejnego bardzo ważnego organu konstytucyjnego zarówno prezes, jak i kontrolerzy niezachwianie realizowali misję Najwyższej Izby Kontroli, jaką jest niezależna, profesjonalna kontrola zadań publicznych w interesie obywateli i państwa. Izba wchodziła w nowe obszary kontrolne. W rezultacie prace NIK objęły pełne spektrum funkcjonowania państwa na różnych poziomach. Łącznie zrealizowano 191 planowanych i doraźnych tematów kontrolnych oraz przeprowadzono łącznie 1873 kontrole jednostkowe. W 1507 podmiotach państwowych wykryto nieprawidłowości na kwotę blisko 53 mld zł, czyli o niemal 32 mld więcej niż rok wcześniej. W rezultacie skierowano m.in. 80 zawiadomień do prokuratury i 108 zawiadomień do rzeczników dyscypliny finansów publicznych, czyli ok. 30% więcej niż w 2022 r.

    Efekty pracy NIK i sprawozdanie, nad którym dziś obradujemy, to gotowy materiał dowodowy pokazujący skalę szkód, jakie PiS czy szerzej tzw. Zjednoczona Prawica wyrządziła Polkom, Polakom i Polsce. Podam kilka przykładów. Kontrola realizacji i finansowania poleceń prezesa Rady Ministrów w sprawie zakupu środków ochrony indywidualnej w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 wykazała, że Kancelaria Prezesa Rady Ministrów wydała niegospodarnie, nierzetelnie i niecelowo blisko 200 mln zł na zakup w latach 2020-2021 środków ochrony indywidualnej. Zakupione maseczki, a także część przyłbic i kombinezonów nie spełniały europejskich norm jakości, przez co zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia nie mogły być stosowane do ochrony personelu medycznego przed wirusem SARS-CoV-2. Mimo to, pomimo jednoznacznych wyników badań część produktów przekazano do użytku personelowi medycznemu i tym samym narażono jego bezpieczeństwo.

    Izba negatywnie oceniła też działania organów państwa związane z tworzeniem, funkcjonowaniem i likwidacją szpitali tymczasowych. Uznała za nierzetelne wydatkowanie przez prezesa Rady Ministrów 250 mln zł na działalność spółki ElectroMobility Poland SA realizującej projekt budowy samochodu elektrycznego Izera. Mimo to pan premier już po kontroli przekazał spółce drugie ćwierć miliarda. Izba negatywnie oceniła gospodarkę finansową i wydatkowanie środków przez spółkę Telewizja Polska SA po wykryciu licznych naruszeń zasad legalności, rzetelności, celowości lub gospodarności. Stwierdziła nieprawidłowości przy zakupie samolotów F-35. Chodzi też o podejrzenie popełnienia przestępstwa przy pozyskiwaniu i wdrażaniu na potrzeby Sił Zbrojnych RP bezzałogowego systemu rozpoznawczo-uderzeniowego średniego zasięgu. NIK stwierdziła nieprawidłowości w zakresie zabezpieczenia potrzeb szkoleniowych pododdziałów, oddziałów i związków taktycznych wojsk lądowych. Negatywnie oceniła działalność państwa w zakresie stworzenia właściwych warunków do rozwoju budownictwa ochronnego i zapewnienia mieszkańcom wystarczającej liczby bezpiecznych miejsc schronienia w takich budowlach w razie wystąpienia zagrożenia.

    Negatywnie oceniła prawidłowość i skuteczność działań podmiotów publicznych w związku z kryzysem ekologicznym dotyczącym Odry. Realizację przez resort rolnictwa zadań w zakresie importu zboża i rzepaku z Ukrainy oraz obrotu nimi uznała za nierzetelną i nieskuteczną itd., itp. Te przykłady można by mnożyć, moglibyśmy tutaj je przedstawiać, omawiać do późnej nocy. Chętnych odsyłam do sprawozdania i jednocześnie ostrzegam, że jego lektura naprawdę miejscami sprawia, że włos się jeży na głowie.

    Zaistniał też bardzo ważny i wysoce niepokojący precedens, o którym należy wspomnieć. Po kontroli wykonania budżetu państwa za 2022 r. Izba po raz pierwszy od blisko 30 lat, bo od 1994 r., wydała negatywną opinię w sprawie absolutorium dla Rady Ministrów, krytycznie oceniając prowadzenie gospodarki finansowej państwa w znacznej części poza jego budżetem. Tyle o kontrolach.

    Jednak Najwyższa Izba Kontroli - i to trzeba bardzo wyraźnie podkreślić i docenić - nie ogranicza się tylko do wykrywania nieprawidłowości, ale wierna swojej maksymie: pomagamy w naprawieniu państwa, opracowuje wnioski pokontrolne, wytyczne, rekomendacje, a także wnioski skierowane do ustawodawcy w sprawie potrzeby zmiany obowiązującego prawa. Nie inaczej było w ubiegłym roku.

    Wreszcie nie sposób nie zauważyć rosnącego z roku na rok międzynarodowego prestiżu Izby i zaufania, jakim obdarzają ją takie podmioty jak Interpol czy organizacja współpracy ekonomicznej i rozwoju OECD, w których w ubiegłym roku Najwyższa Izba Kontroli przeprowadziła audyty, o czym mówiłem już wcześniej. Realizowała też trzy międzynarodowe kontrole równoległe, dwa projekty współpracy bliźniaczej oraz jeden projekt wsparcia najwyższych organów kontroli Kirgistanu, a to wszystko przy jawnej obstrukcji ze strony części organów państwa, o czym również mówiłem we wcześniejszym wystąpieniu.

    Na koniec chciałbym z tego miejsca bardzo podziękować panu prezesowi Marianowi Banasiowi i całemu zespołowi kontrolerów za ich profesjonalizm, rzetelność, troskę o grosz publiczny i determinację w dążeniu do prawdy i lepszej Rzeczypospolitej. Klub Koalicji Obywatelskiej będzie głosował za przyjęciem przedmiotowego sprawozdania. Dziękuję. (Oklaski)