Poseł Tomasz Kostuś - Wystąpienie z dnia 12 września 2024 roku.

Stenogram

13. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 roku wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druki nr 483 i 566).

Poseł Sprawozdawca Tomasz Kostuś:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Prezesie! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie z obrad Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz jej opinię do sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 r.

    26 czerwca 2024 r. marszałek Sejmu zgodnie z art. 126 ust 4 regulaminu Sejmu skierował do komisji kontroli państwowej przedstawione przez prezesa Najwyższej Izby Kontroli sprawozdanie z działalności Izby w 2023 r., druk nr 483, w celu zaopiniowania. Komisja otrzymała następnie opinie poszczególnych komisji sejmowych w sprawie sprawozdania z działalności NIK w 2023 r. w ich przedmiotowym zakresie działania. Ogółem do komisji wpłynęło 21 opinii pozytywnych i cztery opinie negatywne, w tej liczbie opinia Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej, Komisji Obrony Narodowej, Komisji Infrastruktury, Komisji Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej oraz Komisji do Spraw Energii, Klimatu i Aktywów Państwowych.

    Na posiedzeniu 24 lipca 2024 r. Komisja do Spraw Kontroli Państwowej wysłuchała wystąpienia prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Mariana Banasia, który przedstawił szczegóły sprawozdania za 2023 r. zatwierdzonego uchwałą Kolegium Najwyższej Izby Kontroli 6 czerwca br. W sprawozdaniu pokazano efekty pracy NIK, zaprezentowano wyniki ustaleń kontroli, przedstawiono najważniejsze projekty podejmowane na rzecz rozwoju Izby, ze szczególnym uwzględnieniem jej potencjału kadrowego, przedstawiono także aktywność NIK na arenie krajowej i międzynarodowej. Sprawozdanie dotyczące wykonania budżetu NIK za 2023 r. było przedmiotem obrad Komisji do Spraw Kontroli Państwowej 26 czerwca br. i zostało przez komisję zaopiniowane pozytywnie.

    W 2023 r. NIK zrealizowała 191 tematów kontroli planowych i doraźnych. Przeprowadziła łącznie 1873 kontrole jednostkowe w 1507 podmiotach państwowych. W strategii działalności kontrolnej na lata 2022-2024 obowiązywał priorytet strategiczny: zapewnienie bezpieczeństwa narodowego. Większości ustaleń kontroli z tego obszaru nadano klauzulę niejawności. Pozostałe obszary priorytetowe obejmowały stabilność finansową i rozwój gospodarczy państwa, człowieka jako podmiotu działań, a także zrównoważony rozwój i odpowiedzialność za środowisko. Tradycyjnie już Izba przeprowadziła analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2023 r. Po kontroli wykonania budżetu państwa za 2022 r. po raz pierwszy od blisko 30 lat, bo od 1994 r., wydała negatywną opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, krytycznie oceniając prowadzenie gospodarki finansowej państwa w znacznej części poza jego budżetem.

    W 2023 r. Izba przedłożyła Sejmowi 110 dokumentów, w tym 108 informacji o wynikach kontroli. W oparciu o wyniki poszczególnych kontroli sformułowała 5201 wniosków pokontrolnych, wskazując potrzebę naprawy stwierdzonych nieprawidłowości lub podjęcia działań usprawniających kontrolowane obszary. Sygnalizując potrzebę zmiany obowiązującego prawa, Najwyższa Izba Kontroli wystosowała do ustawodawcy 83 wnioski de lege ferenda, z których 60 dotyczyło propozycji zmiany regulacji ustawowych.

    Jeśli chodzi o finansowe rezultaty przeprowadzonych kontroli, Izba stwierdziła blisko 53 mld zł finansowych lub sprawozdawczych skutków nieprawidłowości, czyli o niemal 32 mld zł więcej niż rok wcześniej. Ponad 28 mld zł to kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad należytego zarządzania finansami. W rezultacie skierowała 80 zawiadomień do prokuratury i 38 zawiadomień do innych organów powoływanych do ścigania przestępstw lub wykroczeń i czynów, za które przewidziana jest odpowiedzialność ustawowa. 108 zawiadomień, czyli o ok. 30% więcej niż w 2022 r., skierowano do rzeczników dyscypliny finansów publicznych. Obejmowały one łącznie 129 osób. Ponad 1/3 zawiadomień dotyczyła naruszenia przepisów Prawa zamówień publicznych.

    Sprawozdanie potwierdziło także otwartość Najwyższej Izby Kontroli na sygnały płynące od obywateli i parlamentarzystów. Znaczna część problemów podnoszonych w skargach, a także interpelacjach poselskich, jest wykorzystywana do opracowania prac nad rocznym planem pracy Najwyższej Izby Kontroli. W 2023 r. do NIK wpłynęło 5640 skarg oraz wniosków o przeprowadzenie kontroli, czego owocem było 3814 nowo utworzonych spraw. W 120 kontrolach wykorzystano lub zadeklarowano wykorzystanie 250 spraw nadesłanych do NIK również w latach wcześniejszych, z czego 93 to sprawy najnowsze, wniesione i zainicjowane w 2023 r. W sprawozdaniu podkreślono profesjonalizm i apolityczność blisko 1200-osobowego zespołu kontrolerskiego oraz innowacyjne w skali światowej rozwiązanie, jakim jest wymóg ukończenia aplikacji kontrolerskiej przez wszystkich wymaganych kontrolerów.

    O profesjonalizmie i najwyższym merytorycznym poziomie tych kadr świadczy docenienie Izby przez podmioty na całym świecie, co umożliwia NIK prowadzenie coraz szerzej zakrojonej aktywności międzynarodowej. W 2023 r. Izba przeprowadziła sześć audytów, m.in. organizacji współpracy ekonomicznej i rozwoju OECD oraz Interpolu. Ponadto NIK realizowała trzy międzynarodowe kontrole równoległe, dwa projekty współpracy bliźniaczej oraz jeden projekt wsparcia najwyższych organów kontroli Kirgistanu. W sposób oczywisty wzmacnia to prestiż Polski na arenie międzynarodowej i potwierdza najwyższą markę Izby jako jednego z konstytucyjnych fundamentów polskiego państwa.

    Sprawozdanie zwraca także uwagę na okoliczności, które utrudniały funkcjonowanie Izby w 2023 r. Chodzi o brak pełnego składu kolegium od września 2023 roku oraz dyrektora generalnego, próby ograniczenia działalności kontrolnej, a nawet przypadki udaremnienia przeprowadzenia przez NIK kontroli w sprawach o istotnym znaczeniu dla obywateli i państwa. W związku z tą okolicznością NIK skierowała siedem zawiadomień do prokuratury dotyczących udaremnienia lub utrudniania wykonywania czynności służbowych kontrolerom Najwyższej Izby Kontroli.

    W dyskusji otwartej po prezentacji sprawozdania posłowie Przemysław Witek i Tomasz Kostuś podziękowali prezesowi NIK za bardzo dobrze przygotowany materiał i wyrazili uznanie dla pracy kontrolerów. Poseł Izabela Bodnar stwierdziła, że sprawozdanie ukazuje przerażający poziom niekompetencji i nieudolności ekipy rządzącej Polską przez ostatnie 8 lat. Poseł Maria Joanna Koźlakiewicz wyraziła uznanie dla faktu, że Izba zajęła się sprawami psychiatrii oraz stomatologii i dopytywała o rozbieżności pomiędzy programem ˝Maluch+˝ oraz ˝Maluch+˝ 2022-2029. Poseł Wojciech Szarama chciał się dowiedzieć, ilu kontrolerów złożyło wymówienia w 2023 r. Zakwestionował ustalenia NIK dotyczące nieprawidłowości i nadużyć w działaniach państwa związanych z pandemią, określając je mianem niedociągnięć i oczywistego sukcesu ówczesnego rządu. W dalszej wypowiedzi pan poseł zakwestionował politykę kadrową NIK, tj. obsadzanie stanowisk kierowniczych w drodze powołania, a nie konkursu, zwrócił także uwagę, że pięć komisji merytorycznych zaopiniowało negatywnie sprawozdanie i wnioskowało o jego odrzucenie. Poseł Witek i posłanka Bodnar odnieśli się krytycznie do twierdzeń posła Szaramy o tym, że rząd PiS świetnie poradził sobie z pandemią.

    Poseł Gabriela Lenartowicz zaapelowała o skupienie się na tym, co jest przedmiotem opinii komisji, czyli na odpowiedzi na pytanie, czy sprawozdanie i prace Najwyższej Izby Kontroli w 2023 r. sprostały oczekiwaniom komisji, która ma w zakresie swoich zadań kontrolę państwową. Następnie prezes Najwyższej Izby Kontroli wyczerpująco odpowiedział na pytania zadane przez posła Szaramę i merytorycznie ustosunkował się do wysłuchanych zarzutów, stanowczo odrzucając insynuowany zarzut upolitycznienia Izby oraz ponownie podkreślając profesjonalizm kontrolerów. Do zarzutów tych odniósł się również wiceprezes NIK Michał Jędrzejczyk, który wskazał na ich irracjonalność. Po odpowiedziach na pytania i wyjaśnieniu wątpliwości przez kierownictwo Najwyższej Izby Kontroli przewodniczący pan poseł Marek Sawicki zamknął dyskusję i złożył wniosek o pozytywne zaopiniowanie sprawozdania z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 r.

    W głosowaniu wzięło udział 14 posłów. 9 głosowało za, 5 - przeciw, nikt się nie wstrzymał. Tym samym na posiedzeniu w dniu 24 lipca bieżącego roku Komisja do Spraw Kontroli Państwowej pozytywnie zaopiniowała sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 r., przedłożone przez prezesa Najwyższej Izby Kontroli pana Mariana Banasia i rekomenduje przyjęcie go przez Wysoką Izbę. Dziękuję bardzo. (Oklaski)