Poseł Tadeusz Samborski - Wystąpienie z dnia 07 lutego 2024 roku.

Stenogram

5. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia Eugeniusza Romera w 70. rocznicę śmierci (druki nr 178 i 186).

Poseł Tadeusz Samborski:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Niewątpliwie Eugeniusz Romer zasługuje na godne miejsce w panteonie wybitnych osobistości życia polskiego. To znakomity przykład Polaka, patrioty, który nie bagnetem, nie szpadą, nie karabinem, ale intelektem, rozumem i pracowitością, talentem i inteligencją wniósł wielki wkład w dzieło budowy niepodległej Rzeczypospolitej. Główne obszary jego aktywności, w których odnosił wielkie sukcesy, to oczywiście geografia historyczna, kartografia i geopolityka. Już przed I wojną światową Eugeniusz Romer w debacie publicznej - a często stawał odważnie w debacie publicznej - zwalczał niemieckie poglądy o tym, iż ziemie polskie są integralną częścią germańskiego okręgu kulturowego. Zwalczał ideę Mitteleuropy. Zwracał uwagę także na ważność dostępu Polski do morza, uważając morze za pewien puklerz broniący Polski przed wrogami, ale także za obszar wymiany duchowej i materialnej. Sformułował bardzo ciekawą tezę o tym, iż Wisła jako ważna arteria polskiego życia narodowego nie może być na obrzeżach żywego organizmu, państwa i terytorium, czyli że Wisła nie może być ani zachodnią, ani wschodnią granicą państwa polskiego. W domyśle: Wisła może być pośrodku, czyli musi być obudowana terytorium po wschodniej stronie i po stronie zachodniej.

    Eugeniusz Romer to był wybitny uczony, wybitny Polak. Trudno chyba jednoznacznie powiedzieć, co było jego największym osiągnięciem życiowym: czy ˝Geograficzno-statystyczny atlas Polski˝, czy jego twórczy udział w roli eksperta w konferencji paryskiej, czy potem, w późniejszych rokowaniach, z Rosją radziecką w Rydze, czy przedsiębiorstwo Książnica-Atlas, które założył i które to przedsiębiorstwo wydało setki różnego rodzaju encyklopedii, książek, map, rycin, wydawnictw popularnych i popularnonaukowych.

    Eugeniusz Romer to nie tylko przeszłość, zamierzchła historia, bowiem niektóre jego wątpliwości - mówił o tym tutaj też pan poseł Zdrojewski - i niektóre jego przemyślenia są aktualne i dzisiaj. (Dzwonek) To on po zabójstwie pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej i po zamachu majowym postawił publicznie pytanie, czy polityczne zacietrzewienie prowadzi do ozdrowienia życia politycznego, czy też do katastrofy.

    Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe poprze w całej rozciągłości projekt uchwały, zwłaszcza że wspaniałe dzieło jego życia, jakim był ˝Geograficzno-statystyczny atlas Polski˝, powstało z pomysłu Franciszka Stefczyka, wybitnego ludowego spółdzielcy, finansującego zresztą także pobyt naszego uczonego na konferencji w Paryżu. Nagrobek Stefczyka na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie został odnowiony z inicjatywy współczesnych ludowców.

    Klub parlamentarny popiera projekt uchwały, będzie za nim głosował. Dziękuję bardzo, panie marszałku. (Oklaski)