Marian Banaś - Wystąpienie z dnia 25 lipca 2024 roku.

Stenogram

25., 26. i 27. punkt porządku dziennego:

   25. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych w sprawie sprawozdania z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2023 r. wraz z przedstawioną przez Najwyższą Izbę Kontroli analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2023 r. oraz komisyjnym projektem uchwały w przedmiocie absolutorium (druki nr 425, 464 i 538).
   26. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o przedstawionej przez Prezesa Rady Ministrów ˝Informacji o poręczeniach i gwarancjach udzielonych w 2023 roku przez Skarb Państwa, niektóre osoby prawne oraz Bank Gospodarstwa Krajowego˝ (druki nr 387 i 487).
   27. Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2023 roku wraz ze sprawozdaniem Komisji Finansów Publicznych (druki nr 448 i 486).

Prezes Najwyższej Izby Kontroli Marian Banaś:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W dyskusji padło stwierdzenie, że nasze raporty mają charakter polityczny, więc chcę podkreślić, proszę państwa, wyraźnie i z mocą: Najwyższa Izba Kontroli jest organem konstytucyjnym, w pełni niezależnym i tę niezależność na szczęście udało się zachować przez ostatnie 5 lat, pomimo wszelkich prób, aby tę instytucję przejąć i mieć ją pod swoim zarządem. W pełni obroniliśmy niezależność i dziękuję wszystkim moim kontrolerom i pracownikom za to, że w sposób obiektywny i profesjonalny prowadzili kontrole.

    Właśnie dzięki naszym kontrolom patrzymy na ręce każdej władzy, niezależnie od tego, jaka jest ta władza i z jakiej jest opcji politycznej, bo takie jest nasze zadanie. Poprzez nasze kontrole wpływamy na ulepszenie instytucji rządowych i samorządów i ich funkcjonowanie.

    Proszę państwa, chciałem się jeszcze odnieść do wypowiedzi pana Kuźmiuka, który przytoczył to, że za poprzedniego rządu dochody wzrosły o 300 mld zł. Otóż chcę przypomnieć właśnie posłom z PiS-u, że akurat wtedy byłem ministrem - jedynym bezpartyjnym, państwowcem - którego autorstwa była ta reforma konsolidacji służb skarbowych i celnych, która została przeprowadzona. To właśnie ta kontrola dała 300 mld. Życzyłbym sobie, aby przy okazji, kiedy ktoś się chwali tym sukcesami, powiedzieć pełną prawdę.

   Ponadto, proszę państwa, chcę zwrócić uwagę, widać to po naszych kontrolach, że w 2023 r. 53 mld zostały wydane w sposób nieprawidłowy, z naruszeniem prawa. 80 zawiadomień zostało złożonych do prokuratury z podejrzeniem popełnienia przestępstwa. W przypadku wykonania budżetu takich zawiadomień było osiem.

    Proszę państwa, wracam jeszcze do COVID-19 i kontekstu COVID-u, bo przecież tutaj było powiedziane, że nie bierzemy pod uwagę okoliczności nadzwyczajnych, jakimi były zarówno COVID, jak i wojna na Wschodzie. Oczywiście braliśmy to pod uwagę, proszę państwa, ale to nas nie zwalnia od rzetelnej, obiektywnej i profesjonalnej pracy.

    Chcę tylko wskazać, że kancelarie premiera i ministra zdrowia wydały niegospodarnie w czasie COVID-u 82,3 mln zł na niekompletne, niesprawne lub niespełniające polskich norm respiratory. Kancelaria premiera wydała niegospodarnie, nierzetelnie i niecelowo blisko 200 mln zł na zakup środków ochrony indywidualnej w latach 2020-2021. W dodatku część dostarczonych maseczek oraz znaczna część kombinezonów i przyłbic nie spełniała wymagań jakościowych, co mogło zagrażać życiu i zdrowiu personelu medycznego, który z nich korzysta. Te nienadające się do użycia maseczki kupiliście od handlarza bronią, od firmy zajmującej się importowaniem akcesoriów kosmetycznych do makijażu. Doprowadzono do przeterminowania, a następnie utylizacji ponad 13 100 tys. dawek szczepionek na COVID-19 o łącznej wartości prawie 1 mld zł. Zostało utworzonych 14 zbędnych szpitali tymczasowych za ponad 600 mln zł, z których nikt nie korzystał. Proszę państwa, tak wyglądała gospodarność. Nie kwestionujemy sytuacji nadzwyczajnej, to jest zrozumiałe, tylko patrzymy właśnie tak, jak powiedziałem na samym początku, na prawidłowość wydawanych pieniędzy, czy one są zgodne z prawem i czy one są wydawane gospodarnie. Niezależnie od tego, kto tę władzę sprawuje.

    Jeszcze chciałem się odnieść, proszę państwa, do funduszy, które dotyczą samorządu. Zwracam uwagę, że dochody własne samorządów były w coraz większym stopniu zastępowane dochodami transferowymi. Bardzo często miały one uznaniowy charakter i trafiały do tych grup samorządów, które z różnych względów były preferowane przez organy administracji rządowej. W ten sposób doprowadzono do nieakceptowalnego ograniczenia samodzielności finansowej jednostek samorządu terytorialnego, czyli zmniejszano, proszę państwa, subwencje właśnie na rzecz uznaniowości.

    Ponadto dyskryminowano samorządy, które nie były wcale jednostkami najbardziej zamożnymi. W szczególnym stopniu działania dyskryminujące dotyczyły Warszawy. Warszawa utraciła w latach 2020-2023 ponad 790 mln zł. W innych latach stratne były także inne duże miasta, takie jak Kraków, Łódź, Poznań, Szczecin i Wrocław. Ponadto niektóre samorządy otrzymywały dofinansowanie określonego zadania, a inne wnioskujące o środki na takie samo zadanie otrzymywały decyzję odmowną, która nie była uzasadniona. Ta zupełna dowolność dotyczyła również zadań drogowych przewidzianych do dofinansowania z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. W związku z tym NIK zwraca uwagę na ryzyko występowania mechanizmów korupcjogennych, takich jak dowolność i brak jawności postępowania oraz słabość lub brak kontroli.

    Proszę państwa, ostatnie zdanie. Otóż naszym największym zastrzeżeniem jest to, że wyprowadza się pieniądze z budżetu poza budżet. To środki, których wysokość wyniosła - właśnie już tutaj była o tym mowa, wcześniej wskazałem to również w raporcie - prawie 362 mld zł. Proszę państwa, chciałem tylko zwrócić uwagę, że z tych pieniędzy właśnie finansowano różne inwestycje drogowe itd, ale proszę państwa, tam nie stosowano ustawy o zamówieniach publicznych i była pełna uznaniowość. Co najgorsze, jeśli chodzi o Bank Gospodarstwa Krajowego i PFR, były to pieniądze z obligacji, czyli do spłacenia, czyli pieniądze, które są długim, które będziemy spłacać, a Skarb Państwa, budżet państwa dawał na to gwarancje.

    A więc, proszę państwa, chodzi o to, abyśmy w sposób rzetelny, jasny, transparentny pokazywali, jak naprawdę gospodarujemy budżetem państwa. I od tego jest Najwyższa Izba Kontroli. Jeszcze raz dziękuję wszystkim moim kontrolerom, którzy wykazują się olbrzymim profesjonalizmem, obiektywnością i rzetelnością. (Oklaski) Dziękuję ślicznie.