KO - pytanie ws. nowego przedmiotu - edukacja obywatelska z dnia 25 lipca 2024 roku.

Stenogram

23. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Elżbieta Gapińska:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Panie Ministry! Wysoka Izbo! W kierunkach polityki na rok 2024/2025 Ministerstwo Edukacji Narodowej wskazało jako jedno z priorytetowych działań ministerstwa wychowanie obywatelskie, wychowanie patriotyczne i wychowanie proobronne. Wiem, że kształtowanie postaw patriotycznych zawsze było i jest dla rządu Donalda Tuska, o czym świadczy chociażby obecność dzisiaj obu pań minister na posiedzeniu Sejmu, ważne, a teraz, w momencie wojny za naszą wschodnią granicą, stało się jeszcze ważniejsze. Świadczy o tym chociażby podjęcie wspólnie z Ministerstwem Obrony Narodowej przedsięwzięcia pt. ˝Edukacja z wojskiem˝, którego celem jest przekazywanie umiejętności reagowania na zagrożenia i budowanie postaw patriotycznych.

    Czy edukacja obywatelska, która zastąpi HiT, będzie uwzględniała także treści, o które pytam? Czy konsultowaliście państwo zakres przedmiotu z ekspertami, a nie, tak jak to było w przypadku HiT, odbywało się to z ideologami? Czy zdaniem pani minister mamy deficyt treści patriotycznych w wychowaniu młodzieży i dzieci i potrzebne są specjalne działania ministerstwa, aby uzupełnić program w tym zakresie? Czy mogłaby pani minister powiedzieć, gdzie te treści mieszczą się w programie edukacji? Bo przecież są nie tylko w tych programach, które już wymieniłam, lecz także na lekcjach języka polskiego, historii i innych przedmiotów, o czym świadczy chociażby dobór podstawy programowej, a także dobór lektur. Np. po raz pierwszy od dłuższego czasu wśród lektur znalazła się ˝Rota˝ Marii Konopnickiej.

    Pytam o to, ponieważ bardzo bym chciała, aby pani minister Barbara Nowacka odpowiedziała wszystkim, którzy twierdzą, że potrzebne jest uzupełnienie (Dzwonek) programu o treści patriotyczne. W mojej ocenie MEN od początku rządu Donalda Tuska to czyni. (Oklaski)

    (Głos z sali: Brawo!)

23. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Minister Edukacji Barbara Nowacka:

    Dziękuję, pani marszałek.

    Pani Marszałek! Panie Posłanki! Wysoka Izbo! Bardzo dziękuję za możliwość opowiedzenia o tym, jak dla nas, dla naszego rządu i dla Ministerstwa Edukacji Narodowej ważne jest wychowanie obywatelskie, a wychowanie obywatelskie w sposób oczywisty jest elementem polskiego patriotyzmu.

    Państwo wiecie, że zastaliśmy przedmiot HiT wprowadzony przez ideologów, jak słusznie zauważyła pani posłanka Gapińska, przedmiot, który wywoływał wyłącznie kontrowersje, natomiast zarzucone zostało to, co stanowi trzon myślenia o postawach obywatelskich i patriotycznych, czyli wychowanie obywatelskie. Stąd jednym z pierwszych działań ministerstwa była decyzja o tym, że przedmiot historia i teraźniejszość, prowadzony w sposób naganny, ze skandalicznym podręcznikiem, który nawet musiał być poprawiany, tak głębokie wzbudzał protesty społeczne i obywatelskie, już nie będzie prowadzony. Natomiast element wychowania obywatelskiego jest niezbędny każdej młodej osobie, która edukuje się i wzrasta w Rzeczypospolitej.

    Stąd decyzja o wprowadzeniu przedmiotu edukacja obywatelska, który będzie realizowany w wymiarze trzech godzin w liceach i w wymiarze dwóch godzin w szkole branżowej I stopnia. W tej chwili trwają prace koncepcyjne po serii wysłuchań, spotkań z ekspertami, ale również z nauczycielkami i nauczycielami praktykami.

    Odpowiadając pani posłance Gapińskiej, chciałabym zwrócić uwagę, że w skład zespołu, który tworzy podstawę programową, wchodzą dr Jędrzej Witkowski, pani Urszula Małek - nauczycielka historii, HiT-u i WOS-u, dr Kamil Paździor - nauczyciel historii, dr Olga Napiontek z Fundacji Civis Polonus, Anna Rabiega reprezentująca OKE Wrocław, Olga Wasilewska z Instytutu Badań Edukacyjnych oraz dwóch doktorów habilitowanych: Łukasz Zamęcki i Marcin Zaremba. Wszyscy są ekspertami, ale też praktykami wiedzącymi, jakie obszary potrzebne są współczesnej młodzieży, by kształtować ich postawy obywatelskie i patriotyczne.

    Warte podkreślenia jest też to, że właśnie ze względu na bardzo trudną sytuację polityczną, geopolityczną, z którą mierzymy się każdego dnia, od samego początku podjęłam decyzję, by wzmóc kwestię wychowania obywatelskiego i patriotycznego. Cieszę się, że temat edukacji patriotycznej pojawia się w przestrzeni publicznej, ponieważ ministerstwo już ponad miesiąc temu w swoich kierunkach polityki oświatowej państwa przyjęło za jeden z fundamentów wychowanie patriotyczne. Oznacza to, że coraz więcej młodzieży będzie kształconej w ramach postaw patriotycznych, ale też nauczyciele będą poszerzali swoje kompetencje w zakresie kształcenia i edukowania dzieci i młodzieży w duchu patriotyzmu.

    Podjęłam też inicjatywę ˝Edukacja z wojskiem˝, która ma dać młodzieży odporność. Wspólnie z Ministerstwem Obrony Narodowej i wicepremierem Kosiniakiem-Kamyszem realizujemy unikatowy program, który pozwolił już blisko 3 tys. oddziałów klasowych wziąć udział w lekcjach z wojskiem, gdzie żołnierze i żołnierki polskiej armii - Wojsk Obrony Terytorialnej i wielu innych formacji - pokazywali młodzieży, jak być bezpiecznym, jak reagować w sytuacjach kryzysowych, jak chronić siebie i innych, jak udzielić pierwszej pomocy, jak spakować plecak, jak rozróżniać sygnały alarmowe. To daje młodzieży odporność.

    Patriotyzm, szanowni państwo, to przecież nie jest wymachiwanie flagą i krzyczenie: Polska. To są realne działania, to jest praca u podstaw, to jest umiejętność pomocy sobie i drugiej osobie. Stąd miło mi powiedzieć, że program ˝Edukacja z wojskiem˝ będzie kontynuowany. We współpracy z panem premierem Kosiniakiem-Kamyszem przygotowujemy już umowę ramową w sprawie tego, jak będzie wyglądała kolejna edycja.

    Ale wychowanie patriotyczne ma miejsce nie tylko na godzinach wychowawczych, w ramach specjalnych programów, ale właściwie każdego dnia. Stąd w klasach I-III w ramach dbania o dobre postawy młodych ludzi i ich kształtowania będziemy prowadzili zajęcia z pierwszej pomocy. Dzisiaj wiemy, jak ważne jest ratowanie życia drugiej osoby i jak ważne jest to, by te umiejętności młodzież miała od samego początku.

    Pani posłanka słusznie zauważyła, że dbając o sam proces edukacji, dbając o to, by wzmocnić nauczycielki i nauczycieli, przez odchudzanie podstaw programowych zostawiamy im bardzo dużą autonomię w doborze lektur, w doborze treści, w zakresie kształtowania pamięci i wiedzy o regionie. To szczególnie istotne w obszarze takich przedmiotów jak historia, gdzie oprócz wiedzy ogólnej o historii Polski, naszych dziejach, tradycji bardzo potrzebna jest edukacja dotycząca konkretnego regionu: regionalnych bitew, regionalnych zwycięstw, regionalnych bohaterek i bohaterów, a także odwiedzanie miejsc pamięci.

    Będziemy kładli duży nacisk na wymiar praktyczny przedmiotu edukacja obywatelska, również na kwestię świadomości swojego regionu. Program edukacji obywatelskiej będzie składał się z czterech podstawowych komponentów dotyczących wiedzy o regionie, Polsce, Europie i świecie. Będzie też wzmacniał postawy patriotyczne poprzez zapoznawanie z tym, jak funkcjonuje państwo, jak działają instytucje państwowe i jak ważna jest partycypacja społeczna i poszanowanie praw, zarówno konstytucji, jak i innych praw: obywatelskich, człowieka, pracowniczych.

    Bardzo się cieszę, że możemy ten program realizować i że od 1 września 2025 r. będzie wzmacniane wychowanie obywatelskie i patriotyczne. Widzimy, jak potrzebne jest zaangażowanie młodych ludzi w życie społeczne, jak wiele może zmienić to, że mają możliwość brania udziału w wyborach (Dzwonek), w podejmowaniu decyzji, i jak bardzo mogą zmieniać swój świat, swój region i Polskę. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

23. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Dorota Łoboda:

    Szanowna Pani Marszałek! Panie Ministry! Z dużą radością przyjęłam informację, że podstawy programowe edukacji obywatelskiej są pisane przez ekspertki i ekspertów, bo to gwarantuje wysoki poziom nauczania tego przedmiotu. Mam tylko kilka bardziej szczegółowych pytań dotyczących tego, w jakim wymiarze, jak długo, ten przedmiot będzie prowadzony w poszczególnych typach szkół. Moje pytanie dotyczy również tego, w jakim stopniu podstawa programowa będzie uwzględniała kształtowanie umiejętności i kompetencji obywatelskich, a nie wyłącznie wiedzę teoretyczną, bo to, jak wiemy, jest dużą wadą edukacji, która pozostała nam po Prawie i Sprawiedliwości. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

23. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej Katarzyna Anna Lubnauer:

    Panie i Panowie Posłowie! Pani Marszałek! Chciałam przede wszystkim powiedzieć jedną rzecz: dla wszystkich było oczywiste, że edukacja obywatelska jest potrzebna również na poziomie szkoły ponadpodstawowej. HiT praktycznie zupełnie wyrugował z edukacji w szkole ponadpodstawowej to, co moglibyśmy nazwać wiedzą obywatelską. Stąd decyzja o tym, że znika HiT, a w klasach II i III pojawia się nowy przedmiot. W liceach i technikach to będą 3 godziny: 2 godziny w cyklu II klasy i 1 godzina w cyklu III klasy. W przypadku szkół branżowych to będą 2 godziny, więc więcej, niż było godzin HiT-u. Zdajemy sobie sprawę z tego, że edukacja obywatelska we współczesnym świecie jest bardzo ważnym elementem wychowania, również wychowania patriotycznego.

    Ten przedmiot będzie inny od przedmiotów, które mieliśmy, np. od WOS-u. Będzie się różnił przede wszystkim tym, że ma być w dużo większym stopniu angażujący i pokazywać możliwość wpływu młodych ludzi na ich otoczenie. Każdy młody człowiek jest elementem pewnej społeczności. Przede wszystkim jest elementem społeczności szkolnej i jako członek społeczności szkolnej ma swoją odpowiedzialność i swoje zadania. Jest również członkiem społeczności regionalnej, jest obywatelem państwa, wreszcie jest obywatelem Unii Europejskiej. Ma również pewną odpowiedzialność za to, co dzieje się na świecie. Stąd są to komponenty, które składają się na przedmiot edukacja obywatelska.

    Ale, proszę państwa, ten przedmiot jest niezwykły jeszcze z jednego powodu: to jaskółka zmian, które będą następować w polskiej edukacji od roku 2026. Razem z edukacją zdrowotną edukacja obywatelska będzie zbudowana według innego kształtu podstawy programowej, żeby w dużo większym stopniu zwrócić uwagę na praktyczny charakter tej edukacji. Chcemy, żeby były projekty obywatelskie. Chodzi o odpowiedzialność w stosunku do swojego środowiska, swojej społeczności. Chcemy, żeby elementem oceny była nie tylko wiedza, ale również umiejętności i kompetencje, dlatego że w polskiej szkole bardzo dużo mówimy o kompetencjach, ale nie tworzymy dla nauczycieli realnej przestrzeni, w której te kompetencje mogą budować wśród młodzieży. Są takie projekty, np. Zwolnieni z Teorii, w ramach których młodzi ludzie budują pewne projekty społeczne, dzięki czemu nie tylko uczą się współpracować w grupie - zdolności liderskie, zdolność komunikacji - ale również tworzą coś, co rzeczywiście ma realny wymiar społeczny. Chcemy, żeby również na zajęciach z edukacji obywatelskiej, które od 1 września 2025 r. będą w polskich szkołach, to się działo, czyli żeby młody człowiek w ramach projektu robił coś dobrego dla swojej społeczności, czy to jest społeczność szkolna, czy to jest społeczność regionalna.

    Przede wszystkim powiedzmy sobie jasno, że nie będzie prawdziwego wychowania patriotycznego, nie będzie prawdziwego polskiego patrioty bez wiedzy obywatelskiej, wiedzy o funkcjonowaniu państwa, bez wiedzy dotyczącej konstytucji, bez wiedzy na temat (Dzwonek) praw i obowiązków każdego człowieka. I to będziemy budować. (Oklaski)