Posłanka Aleksandra Leo - Wystąpienie z dnia 24 lipca 2024 roku.

Stenogram

14. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie ustanowienia roku 2025 Rokiem Stefana Żeromskiego (druki nr 329 i 474).

Poseł Sprawozdawca Aleksandra Leo:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawiam sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu na temat projektu uchwały autorstwa pana posła Rafała Kasprzyka z Klubu Parlamentarnego Polska 2050 - Trzecia Droga w sprawie ustanowienia roku 2025 rokiem Stefana Żeromskiego, druk nr 329. Pierwsze czytanie odbyło się 25 czerwca 2024 r.

    Szanowni Państwo! Na posiedzeniu komisji nie było żadnych wątpliwości, że rok 2025 powinien być poświęcony Stefanowi Żeromskiemu. Projekt uchwały został przyjęty przez członków komisji przez aklamację wraz z poprawkami, które miały głównie charakter stylistyczny.

    Stefan Żeromski przyszedł na świat 14 października 1864 r. w Strawczynie koło Kielc, w zaborze austriackim. Pochodził ze zubożałej szlachty, rodziny szlacheckiej. Choć Polski nie było wtedy na mapach, to Żeromski przez całe swoje życie był oddany ojczyźnie. W 1873 r. rozpoczął naukę w wiejskiej szkole elementarnej, natomiast rok później zdobytą tam wiedzę postanowił wykorzystać podczas egzaminów do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach. W kieleckiej szkole Żeromski przebywał do 1886 r. W trakcie nauki stracił rodziców - najpierw matkę, zaś 4 lata później stracił ojca. Z czasów gimnazjalnych pochodzą jego pierwsze próby literackie: wiersze, dramaty, przekłady z literatury rosyjskiej.

    Szanowni Państwo! Stefan Żeromski był jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy XX w., pisarzem silnie angażującym się w bieg aktualnych spraw politycznych i społecznych, przede wszystkim jednak był patronem pokolenia inteligencji, które budowało Niepodległą. Jego twórczość miała ogromny wpływ na kształtowanie świadomości społecznej, historycznej i narodowej Polaków. To on bowiem zaszczepił w nich wiarę w ideały wolności, poszanowania każdego człowieka bez względu na jego status społeczny i wpoił świadomość piękna bezinteresownej pracy dla kraju. Jego twórczość odzwierciedla najważniejsze problemy i aspiracje narodu polskiego, szczególnie w okresie odzyskiwania niepodległości.

    Żeromski był pisarzem przekonanym o doniosłej funkcji literatury. Mocno wierzył w szczególne posłannictwo pisarza, w jego odpowiedzialność za kształtowanie losu narodu i ojczyzny. Przez 30 lat swojej działalności publicznej nigdy nie zrezygnował z walki o Polskę swoich marzeń, o Polskę sprawiedliwą i demokratyczną, Polskę godną swojej 1000-letniej historii. Stefan Żeromski był laureatem licznych nagród politycznych, literackich i pretendentem do literackiej nagrody Nobla. Należał do wybitnego grona wielkich Polaków odznaczonych dwoma najważniejszymi państwowymi odznaczeniami cywilnymi, tj. Orderem Orła Białego oraz Orderem Odrodzenia Polski.

    Jak ważnym człowiekiem był Żeromski, najlepiej oddaje lektura listów pisarza. Wśród ludzi, którzy do niego pisali, były najważniejsze postaci polskiego życia politycznego: prezydent Stanisław Wojciechowski, premierzy, marszałkowie Sejmu, liczni ministrowie, posłowie i senatorowie niepodległej Polski. W spisie nadawców jest cała ówczesna literatura Polski: Sienkiewicz, Prus, Orzeszkowa, Konopnicka, z rówieśników - Reymont, Kasprowicz, Wyspiański, Orkan, z młodszych - Witkacy, Tuwim, Wierzyński czy Lechoń. Korespondencja ukazuje też, jak wielkim zainteresowaniem cieszyły się utwory Żeromskiego, jak od sukcesu ˝Ludzi Bezdomnych˝ w 1900 r. wydawcy zabiegają o dzieła pisarza, jak redaktorzy pism zasypują autora prośbami, by mogli go u siebie drukować, najlepiej powieści, a jeżeli to niemożliwe, to przynajmniej drobniejsze utwory. Publikowanie bowiem utworów Żeromskiego gwarantowało nie tylko sukces finansowy, ale przede wszystkim nobilitowało. Podobnie zabiegali o współpracę z Żeromskim dyrektorzy teatrów, producenci pierwszych polskich filmów i dziennikarze, prosząc o wypowiedź na jakiś aktualny, ważny temat. Ta popularność pisarska i pisarska sława umożliwiły Żeromskiemu podejmowanie wielu akcji obywatelskich. Żeromski i skupieni wokół niego działacze społeczni prowadzili akcje oświatowe w Nałęczowie i Zakopanem. W 1911 r. Żeromski rozpoczął wielką kampanię prasową, która doprowadziła do radykalnych reform w zaniedbanym i źle zarządzanym Muzeum Narodowym Polskim w Rapperswilu. To Żeromski podjął zabiegi o przekształceniu go w instytucję informującą zachodnią Europę o naszej bogatej historii, o współczesnej nauce, kulturze i sztuce. To Żeromski zakładał biblioteki, podejmował zabiegi dotyczące ochrony pisarzy, przede wszystkim przed wyzyskiem i oszustwami wydawców. To Żeromski organizował w niepodległej Polsce Związek Literatów Polskich, Polski PEN Club i Towarzystwo Przyjaciół Pomorza. To on opracował projekt akademii literatury. To on w swoich utworach publicystycznych wypowiadał się o ważnych problemach życia zbiorowego.

    Żeromski był nie tyko najpopularniejszym pisarzem młodego pokolenia młodopolskiego, ale był także jedną z najważniejszych osób w Polsce. W 1918 r., gdy Polska odzyskiwała niepodległość, miał uzasadnione podstawy, by sięgać po duchowe przywództwo narodu, by wysuwać projekty urządzenia powstającego państwa. Uchodził bowiem za najwyższy autorytet duchowy polskiej inteligencji. Był pisarzem, którego dzieła krzewiły krzepiącą wiarę w szczególne posłannictwo inteligencji, która miała wziąć na barki sprawy moralnej odnowy ojczyzny, koniecznej dla budowy przyszłej, wolnej i sprawiedliwej Polski.

    Bogatej twórczości literackiej Żeromskiego towarzyszyła równie intensywna działalność społeczna i niepodległościowa. Wobec upadku Austro-Węgier organizował polską administrację na Podhalu, pełniąc przede wszystkim funkcję prezydenta tzw. republiki zakopiańskiej. Wspólnie z Janem Kasprowiczem agitował na rzecz Polski podczas plebiscytu na Warmii i Mazurach, zaś w roku 1920 założył Towarzystwo Przyjaciół Pomorza. Żeromski pokazywał przykłady misji polskich elit, które miały służyć dobru wspólnemu, służyć ludowi i podnosić naród na coraz wyższy poziom rozwoju, motywować do coraz większych osiągnięć.

    Warto również podkreślić, że Żeromski od 1914 r. służył w Legionach. Jego wkład w przygotowanie wolnej i niepodległej Rzeczypospolitej jest nieoceniony. Jego działalność niepodległościowa oraz twórczość, która budowała świadomość narodową Polek i Polaków, powinna zostać doceniona i uhonorowana przez Sejm. Dlatego wzywam posłów i posłanki do poparcia projektu uchwały o ustanowieniu Roku 2025 rokiem Stefana Żeromskiego, proszę o to. Dziękuję bardzo. (Oklaski)