PSL-TD - ws. wsparcia finansowego jednostek samorządu z dnia 27 czerwca 2024 r.

Stenogram

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Michał Pyrzyk:

    Dziękuję bardzo.

    Panie marszałku, pani minister, Wysoka Izbo, w najbliższym czasie ma zostać skierowany do konsultacji społecznych projekt nowych rozwiązań dotyczących finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Wierzę - mówiłem już o tym na posiedzeniu komisji - że dzięki nowym rozwiązaniom samorządy zyskają więcej środków na realizację tych zadań. Cieszy też kierunek tych prac, aby uniezależnić dochody samorządów od jakichkolwiek cykli politycznych czy też zmian w prawie podatkowym, bo wiele samorządów odczuło, i to odczuło negatywnie, zmiany, jakie w podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadził chociażby Polski Ład.

    Ta potrzebna reforma ma wejść w życie w przyszłym roku. Na razie mamy jednak rok 2024 i otrzymujemy wiele sygnałów od samorządów dotyczących tego roku, że nie będą mogły spiąć w grudniu budżetów samorządowych. Nie wynika to z nieudolności czy z rozpasania finansowego samorządów, a można powiedzieć, że jest zależne od wielu czynników makroekonomicznych.

    W ubiegłym roku, przypomnę, nastąpiło takie uzupełnienie dochodów, a środki te można było przeznaczać na dowolne cele. Nie ukrywam, że gminy, ale również powiaty oczekują od nas, oczekują od polskiego rządu podobnej kładki finansowej, która pozwoli im w miarę bezpiecznie przejść do następnego roku, w którym, tak jak powiedziałem na wstępie, głęboko w to wierzę, będą obowiązywać już nowe, lepsze zasady finansowania jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.

    Wiem, że w tym roku ministerstwo już przeznaczyło dodatkowe środki dla samorządów, ale mam pytanie, czy rząd pracuje nad dodatkowym wsparciem finansowym polskich samorządów w drugiej połowie tego roku. Dziękuję bardzo.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk:

    Panie marszałku, Wysoka Izbo, panie pośle, tak jak pan zaznaczył, sprawa finansów samorządów jest oczywiście sprawą priorytetową dla rządu, o czym świadczy fakt, że począwszy od pierwszych dni lutego przystąpiliśmy do prac nad reformą systemu finansowania dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Jesteśmy w trakcie prekonsultacji. Właściwie prekonsultacje zostały zakończone, ponieważ strona samorządowa kierunkowo w pełni poparła rozwiązania proponowane przez ministra finansów dla potrzeb zmiany finansowania samorządów, dla potrzeb zapewnienia stabilności i przewidywalności finansowania jednostek samorządu terytorialnego.

    Chciałabym podkreślić, pan poseł o tym wspomniał, że już podczas przygotowania budżetu na rok 2024 - wprawdzie czasu na przygotowanie budżetu było niewiele - niemniej właśnie rozwiązania dla samorządów znalazły tam bardzo istotny akcent. Poza tym, że oczywiście mamy do czynienia ze znacznym zwiększeniem finansowania poprzez subwencję oświatową, co wiąże się z podniesieniem wynagrodzeń dla nauczycieli, ale została odblokowana subwencja rozwojowa dla jednostek samorządu terytorialnego na kwotę ponad 3 mld zł.

    Jednocześnie w sposób precedensowy, ponieważ nigdy nie miało to miejsca, bo zadania w zakresie oświaty przedszkolnej, jeżeli można tak to określić, należą do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego i zgodnie z przepisami o dochodach jednostek samorządu terytorialnego nie są wliczane do subwencji, jest to wyraźnie podkreślone, niemniej jednak właśnie na rok 2024, pomimo wysiłku finansowego, którego dokonano, wyasygnowano kwotę ponad 2 mld zł na sfinansowanie podwyżek również dla nauczycieli przedszkolnych. To są ponad 2 mld zł również w roku 2024, co oznacza, że łącznie z subwencją rozwojową jest to ponad 5 mld zł, których nie planowano od początku przekazać roku samorządom. A więc w systemie finansowania jednostek samorządu, można powiedzieć, chodzi ponad 5 mld zł od początku roku.

    Odpowiada to również na oczekiwania samorządów, aby środki finansowe przekazywane do jednostek samorządu terytorialnego nie miały charakteru doraźnego, żeby one były w systemie, po to, żeby samorządy mogły od początku wiedzieć, jaką pulą środków dysponują, na co mogą sobie pozwolić. Jeżeli chodzi o subwencję oświatową i podwyższenie tej subwencji o ponad 20 mld zł, bo w sumie taki był ostateczny wymiar podwyższenia subwencji oświatowej w związku z tymi podwyżkami... To oczywiście i tak by się znalazło, bo zgodnie z generalną zasadą konstruowania subwencji oświatowej, skoro ustawowo zostały podniesione wynagrodzenia nauczycieli, to oczywiście należało zabezpieczyć te podwyżki w subwencji oświatowej. Niemniej jednak, jeżeli chodzi o podwyżki dla nauczycieli przedszkolnych, to takiego obliga tutaj w żaden sposób nie można było oczekiwać, a te środki zostały skierowane, co oznacza, że uwolniły kwotę ponad 2 mld zł na inne zadania, bo samorządy musiałyby ponieść ten wydatek w stosunku do nauczycieli przedszkolnych, a kiedy otrzymują środki z budżetu centralnego, mają te środki uwolnione właśnie na inne zadania. No i oczywiście subwencja rozwojowa, o której wspominałam.

    Chciałabym również podkreślić, że w czerwcu zostały przyjęte rządowe programy, w wyniku których do pracowników samorządowych, pracowników socjalnych, do grupy prawie 200 tys. osób od lipca zostanie skierowana dodatkowa pula środków z przeznaczeniem na dodatki motywacyjne dla tych pracowników, 1000 zł brutto, co do końca roku oznacza dodatkowe skierowanie właśnie do samorządów kwoty ponad 1300 mln zł. Tym samym mamy już w systemie... Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że nie są to jeszcze kwoty takie, jak były w końcówce poprzedniego roku czy 2 lata temu, kierowane do samorządów w związku ze zmianami systemowymi, które zostały poczynione i uszczupliły dochody jednostek samorządu terytorialnego, niemniej jednak kwoty, o których wspominam, są już w systemie od początku roku. Samorządy nie oczekują na te środki do jesieni.

    Oczywiście możliwość... Rząd jest jak najbardziej ukierunkowany, o czym już wspominałam, na wsparcie samorządów w związku ze zmianami, które miały miejsce, natomiast skierowanie ewentualnej, dodatkowej puli środków dla samorządów na stworzenie, cytuję, tak pan poseł to określił, tzw. kładki finansowej będzie możliwe do określenia, myślę, jesienią tego roku, podobnie zresztą, jak miało to miejsce w poprzednich latach, wtedy kiedy będziemy mogli ocenić stan realizacji budżetu państwa. Oczywiście tak jak w latach poprzednich, państwo posłowie sami to zaznaczyli, dodatkowe zasilenia miały miejsce w końcówce roku. Podobnie w bieżącym roku w zależności od sytuacji budżetowej takie decyzje zostaną podjęte.

    Myślę, że to będzie wrzesień, bardziej październik, kiedy będzie można ocenić tę sytuację. Wówczas ta decyzja zostanie podjęta i informacja zostanie (Dzwonek) skierowana do samorządów. Dziękuję bardzo.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Michał Pyrzyk:

    Szanowny panie marszałku, pani minister, bardzo serdecznie dziękuję za tę odpowiedź, niemniej jednak chciałem jeszcze dopytać o finansowanie już na przyszłość oświaty samorządowej. Wiele miejsca poświęciła pani temu obszarowi w swoim wystąpieniu, a jak wiadomo, pieniędzy na edukację jest co roku za mało. Oczywiście cieszy fakt, że w subwencji oświatowej przeznaczyliście państwo również środki na podwyżki dla nauczycieli przedszkoli, a tyle mówi się właśnie o powszechnym uprzedszkolnieniu czy o łatwiejszym dostępie do wychowania przedszkolnego.

    Mam pytanie dodatkowe czy może dwa pytania, moim zdaniem najważniejsze z tego obszaru. Czy zatem rząd i ministerstwo planują objęcie subwencją oświatową wszystkich dzieci przedszkolnych, nie tylko sześciolatków? I czy wprowadzone zostaną jednolite zasady dotyczące dotacji dla szkół i przedszkoli niesamorządowych? (Dzwonek) Mam tu na myśli rozdział pomiędzy publicznymi i niepublicznymi, bo na to też zwracają uwagę samorządowcy. Dziękuję bardzo.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Hanna Majszczyk:

    Panie marszałku, Wysoka Izbo, panie pośle, co do zasady, jeżeli chodzi o subwencję oświatową, to reforma planowana w Ministerstwie Finansów, uzgadniana ze stroną samorządową, tak jak powiedziałam, kierunkowo zaakceptowana przez stronę samorządową, w ogóle zakłada odejście od czegoś takiego jak subwencja oświatowa. Będą to potrzeby oświatowe, podobnie jak potrzeby wyrównawcze, potrzeby ekologiczne czy też potrzeby rozwojowe, które będą przeliczane dla poszczególnych jednostek indywidualnie.

    Chcemy wzmocnić dochody samorządów, tak aby właśnie nie opierały się one na kierowanych do nich subwencjach, ale na określonych dochodach w podatkach dochodowych zarówno od osób prawnych, jak też od osób fizycznych, przy czym zakładamy, że baza w zakresie wyliczania tych dochodów zostanie znacznie poszerzona, ponieważ do puli zostaną dołączone również dochody podatników rozliczających czy też płacących do budżetu ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W ten sposób chcemy wzmocnić dochody własne samorządów, tak aby mogły one same decydować, na jakie kierunki te środki przeznaczać.

    Oczywiście bardzo istotną część tych potrzeb, o których wspomniałam, będą stanowiły potrzeby oświatowe. Zamierzamy do tych potrzeb oświatowych dołączyć również pewną pulę potrzeb związanych z przedszkolami, z objęciem dzieci wychowaniem przedszkolnym. Niemniej nie ma tutaj założeń ani kierunków co do całkowitego objęcia przedszkoli tymi potrzebami finansowymi, które byłyby liczone dla potrzeb tej nowej reform finansowej, o której wspominałam.

    Co tu jest istotne? Chcemy do tych potrzeb oświatowych włączyć dotacje przedszkolne, tak aby one przestały być dotacją, a stały się, mówiąc w cudzysłowie, subwencją, bo w przyszłym roku będzie to oświatowa potrzeba finansowa. Tak samo chcemy wpisać na stałe, że wszelkie podwyżki w zakresie wynagrodzeń nauczycieli będą automatycznie ujmowane czy też przeliczane na potrzeby finansowe jednostek samorządu terytorialnego.

    A więc, odpowiadając wprost na pytanie pana posła, co do zasady w założeniach tej reformy systemu finansowania jednostek samorządu terytorialnego nie przewiduje się przejęcia wychowania przedszkolnego jako objętego w całości subwencją, tylko zmiany sposobu finansowania. Dotacja będzie potrzebą finansową, czyli dzisiejszą subwencją, co znacznie uelastyczni finanse samorządów, ponieważ oczywiście wiadomo, że jeżeli chodzi o dotacje, które dzisiaj są tym głównym źródłem finansowania tego zadania własnego jednostek samorządu terytorialnego, to one mają swoje procedury rozliczeń, muszą być wykorzystane ściśle na ten cel według zasad określonych w ustawie, która tego dotyczy (Dzwonek), muszą być rozliczone z końcem roku. Te środki nie będą już takim rygorom odpowiadały. Dziękuję.