Posłanka Dorota Olko - Wystąpienie z dnia 25 stycznia 2024 roku.

Stenogram

2. punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o rencie socjalnej (druk nr 30).

Poseł Dorota Olko:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Wykluczenie finansowe osób z niepełnosprawnościami to jest fakt. Wśród gospodarstw domowych z przynajmniej jedną osobą z niepełnosprawnością aż 7% doświadcza skrajnego ubóstwa, 10% - ustawowego ubóstwa, 16% - ubóstwa relatywnego. To jest dramatyczny obraz sytuacji osób z niepełnosprawnością w Polsce w trzeciej dekadzie XXI w. I nikt chyba nie ma wątpliwości, że te niecałe 1600 zł brutto to są pieniądze, za które bardzo trudno godnie żyć, a co dopiero mówić o rehabilitacji, o innych świadczeniach medycznych. Nie dziwi więc, że pod tym projektem obywatelskim udało się zebrać aż 200 tys. podpisów.

    Wszyscy pamiętamy protesty osób z niepełnosprawnością tu, w Sejmie. Domagały się od państwa poprawy swojej sytuacji. Domagały się, aby wreszcie traktowano je poważnie i aby wreszcie mogły godnie żyć, co przecież gwarantuje im polska konstytucja. To był głos rozpaczy, frustracji i złości, a ta ustawa przekuwa ten głos w propozycje konkretnych rozwiązań.

    Dziś wracamy do tego projektu w nieco innej rzeczywistości, bo choćby to, że liderka tych protestów i przedstawicielka wnioskodawców jest aktualnie częścią rządzącej większości, daje nadzieję. Nadzieję na to, że już nigdy osoby z niepełnosprawnością nie zostaną pominięte przy dyskusji nad ustawami, które ich dotyczą, tak jak to miało miejsce przy świadczeniu wspierającym. A proszę państwa, jest o czym dyskutować.

    Po pierwsze, jak zapewnić konstytucyjne zasady równości i sprawiedliwości społecznej, tak aby świadczenia pozwalające na godne życie otrzymywały osoby, których niepełnosprawność powstała nie tylko przed 18. rokiem życia, ale także w trakcie aktywności zawodowej. Ostatnie rządy ignorowały orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego, który sprzeciwiał się takim rozróżnieniom ze względu na moment powstania niepełnosprawności. Nie powtarzajmy tego błędu.

    Druga kwestia: Jak uniknąć pułapki rentowej, czyli ograniczenia bądź pozbawienia świadczenia, kiedy osoba osiąga określony próg dochodowy? Dzisiaj w Polsce tylko 1/3 osób z niepełnosprawnością jest aktywna zawodowo. To jeden z gorszych wskaźników w Unii Europejskiej. To nie jest tylko efekt strukturalnych problemów rynku pracy - choć oczywiście też - to nie jest tylko efekt niedostosowania systemu edukacji do sytuacji osób z niepełnosprawnością, to jest także skutek obawy, że podjęcie pracy będzie oznaczało utratę renty. Podniesienie świadczenia bez likwidacji pułapki rentowej to ryzyko, że osoby z niepełnosprawnością będą dalej się zastanawiały, czy praca im się w ogóle opłaca. A przecież w wypadku wielu osób pobierających rentę praca jest możliwa i daje poczucie godności, daje poczucie sprawczości i niezależności.

    I wreszcie po trzecie: W jaki systemowy sposób można osiągać cele, które przyświecają temu projektowi, czyli jak zapewnić osobom z niepełnosprawnością niezależne życie? Czas wprowadzić asystencję osobistą z prawdziwego zdarzenia, na którą długo kazał nam czekać, na ustawę, prezydent Duda, a kiedy wreszcie ta ustawa się pojawiła, to wzbudziła wiele zastrzeżeń środowiska osób z niepełnosprawnością. Czas realnie wdrożyć edukację włączającą, tak żeby umożliwić osobom z niepełnosprawnością na równych prawach uzyskiwanie kwalifikacji. Czas także wzmocnić i uporządkować inny instrument: świadczenie wspierające, tak aby osoby mierzące się z największymi barierami ograniczającymi ich samodzielność, aktywność zawodową mogły liczyć na godne życie.

    Po latach zaniedbań lista wyzwań dotyczących sytuacji osób z niepełnosprawnością jest długa, ale liczę na to, że krok po kroku uda się wprowadzić niezbędne reformy, że uda się wreszcie wdrożyć Konwencję o prawach osób niepełnosprawnych, która od 11 lat czeka na realizację. Liczę też, że te zmiany będą odbywać się w dialogu z samymi zainteresowanymi, zgodnie z hasłem ruchu na rzecz niezależnego życia osób z niepełnosprawnością: ˝Nic o nas bez nas˝.

    Projekt obywatelski to jest jedna z propozycji odpowiedzi na ten palący problem, którego rozwiązanie powinno być jednym z priorytetów na najbliższe lata. Dlatego klub Lewicy zagłosuje za skierowaniem tego projektu (Dzwonek) do dalszych prac. Dziękuję. (Oklaski)