Lewica - pytanie z 9 lutego 2023 r.

Stenogram

22. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Transformacja elektroenergetyczna oraz branży węgla brunatnego trwa od 2018 r., gdy po raz pierwszy zamknięto elektrownię i kopalnię Adamów. Zwalniani są ludzie, kilkaset osób we wschodniej Wielkopolsce odeszło z niczym, część z nich walczy z ZUS-em po sądach, dlatego że źle, niekonkretnie są zapisane tzw. stanowiska górnicze i elektroenergetyczne. Ludzie dochodzą swoich praw przez kilka lat.

    Przez ten czas związki zawodowe, środowiska lokalne, samorządy oczekiwały porozumienia ze strony państwa. Kilkakrotnie pisałem w tej sprawie interpelacje, rząd mówił: nie, aż wreszcie doszło do podpisania umowy społecznej 22 grudnia ub.r. I to dobrze, bo porozumienie, dialog jest nadzieją na rozwiązywanie problemów społecznych. To porozumienie, ta umowa społeczna w § 24 pkt 33 przewiduje zobowiązanie strony rządowej do przygotowania w ciągu 60 dni aktów normatywnych dotyczących osłon socjalnych dla górników, m.in. wprowadzenia urlopu górniczego, urlopu energetycznego albo jednorazowej odprawy pieniężnej. Górnicy, z którymi spotkałem się podczas dyżuru poselskiego w Koninie, oczekują też, że te akty normatywne w sposób jednoznaczny określą stanowiska górnicze i elektroenergetyczne, tak żeby w przyszłości nie było tych kłopotów związanych z interpretacją przepisów przez wielmożny ZUS, który biednych ludzi, którzy mają kredyty hipoteczne, mają osoby na utrzymaniu (Dzwonek), są często schorowani, ciąga po sądach.

    W związku z powyższym chciałbym zapytać pana ministra, wiedząc o tym, że z tych 60 dni minęło już 48, na jakim etapie jest przygotowanie aktów normatywnych dotyczących osłon socjalnych dla górników i czy te przygotowywane akty normatywne ze strony rządowej zawierają wszystkie punkty osłony socjalnej przewidziane w porozumieniu, w umowie społecznej. Dziękuję uprzejmie.

22. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych Maciej Małecki:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowny Panie Pośle! Wiadomość z ostatniej chwili: wczoraj projekt ustawy został wpisany do programu prac rządu, jest w wykazie ustaw, nad którymi rząd będzie procedował, więc terminy nie są zagrożone.

    Odpowiadam na pytanie pana posła. Pisząc ustawę, przyjmowaliśmy zasadę, żeby wyeliminować wątpliwości po to właśnie, żeby nie było takich różnych wątpliwości interpretacyjnych. Natomiast pamiętamy o tym, że polityka klimatyczna Unii Europejskiej wymusza na państwach członkowskich transformację energetyczną w kierunku zeroemisyjnoąci i przed polskim sektorem elektroenergetycznym stoją wyzwania związane z koniecznością zbudowania nowego systemu, opartego na nisko- i zeroemisyjnych źródłach energii. Od naszych poprzedników różnimy się tym, że o tak poważnych sprawach rozmawiamy z zainteresowanymi, a nie wysyłamy do nich policję z pałkami. Tak było w przypadku wymuszonej przez politykę Unii Europejskiej transformacji górnictwa i tak jest teraz, przy okazji transformacji sektora elektroenergetycznego. Nie wyobrażamy sobie jako polski rząd, żeby tak poważne zmiany były wprowadzone bez dialogu i bez konsensusu ze stroną społeczną.

    Wydzielenie wytwórczych aktywów węglowych z grup kapitałowych z udziałem Skarbu Państwa do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego uzasadnia dodatkowo obecna sytuacja na rynku energii elektrycznej. Atak Rosji na Ukrainę wpłynął na wiele aspektów związanych z polityką energetyczną, m.in. spowodował wzrost cen surowców i utrudnienia w dostępie do nich, ale przede wszystkim otworzył oczy niedowiarkom i potwierdził, że to polski rząd, rząd Zjednoczonej Prawicy ma rację, stawiając w pierwszej kolejności na suwerenność i bezpieczeństwo energetyczne. Celem rządu jest zneutralizowanie lub ograniczenie ryzyk związanych z potencjalnymi sytuacjami kryzysowymi w kraju oraz na arenie międzynarodowej i ochrona odbiorców przed nadmiernym wzrostem cen energii i pogłębianiem ubóstwa energetycznego.

    Polski rząd zdaje sobie sprawę, że transformacji energetycznej nie można przeprowadzić kosztem bezpieczeństwa energetycznego. Kluczowe jest zapewnienie szybkiego uniezależnienia krajowej gospodarki od importowanych paliw kopalnych, czyli węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego, oraz pochodnych, czyli LPG, oleju napędowego, benzyny, nafty, tych importowanych z Federacji Rosyjskiej oraz innych krajów objętych sankcjami gospodarczymi. Najważniejsza w tym zakresie są dywersyfikacja dostaw oraz inwestycje w moce produkcyjne, infrastrukturę liniową i magazynowanie, a także w alternatywne paliwa.

    Utworzenie Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego jest odpowiedzią na wyzwania polityki klimatycznej Unii Europejskiej przy jednoczesnym zagwarantowaniu bezpieczeństwa energetycznego Polski. W procesie tym nie zapominamy o dialogu ze stroną społeczną.

    Zmiany strukturalne, które wiążą się z powstaniem NABE, były powodem obaw pracowników przedsiębiorstw energetycznych i górnictwa węgla brunatnego. Pracownicy obawiali się, czy w okresie zmian nie ucierpią ich warunki pracy i płacy. Obawiali się, że ograniczenie działalności przedsiębiorstw energetycznych i górnictwa węgla brunatnego pozbawi ich pracy. Dlatego podjęte zostały rozmowy ze stroną społeczną w celu wynegocjowania i zawarcia umowy społecznej. Te prace trwały 18 miesięcy. W toku negocjacji wskazywano konieczność wypracowania zapisów, które pozwolą zminimalizować negatywne skutki społeczno-gospodarcze transformacji sektora elektroenergetycznego i branży węgla brunatnego. Zawarta 22 grudnia umowa społeczna określa zobowiązania wobec pracowników w związku z procesem stopniowej transformacji regionów silnie związanych z energetyką konwencjonalną i utworzeniem Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego. Umowę społeczną podpisały trzy strony: strona rządowa, reprezentowana przez wicepremiera Jacka Sasina, ministra aktywów państwowych; strona związkowa, reprezentowana przez przedstawicieli reprezentatywnych organizacji związkowych; i strona pracodawców, reprezentowana przez członków zarządów spółek z sektora elektroenergetycznego i branży węgla brunatnego. Umowa społeczna zabezpiecza uprawnienia pracownicze w okresie transformacji energetycznej oraz przewiduje wprowadzenie w drodze ustawowej pakietu świadczeń socjalnych dla pracowników w okresie wyłączania bloków energetycznych oraz w okresie systemowej redukcji wydobycia węgla.

    Celem ustawy jest zapewnienie sprawiedliwej społecznie transformacji energetycznej i przeciwdziałanie negatywnym skutkom polityki klimatycznej Unii Europejskiej.

    Strona rządowa zobowiązała się do niezwłocznego przeprowadzenia procesu legislacyjnego. Projekt ustawy o osłonach socjalnych ma być przygotowany do 22 lutego, w 2 miesiące od podpisania umowy społecznej. Ministerstwo Aktywów Państwowych już wcześniej przygotowało ten projekt i tak jak powiedziałem panu posłowi na wstępie, został on wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. W drugiej połowie lutego planujemy przesłanie projektu do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych. W marcu planowane jest włączenie projektu ustawy do prac komitetu stałego Rady Ministrów.

    Dodam w tej części odpowiedzi, że zgodnie z założeniami proponowane osłony socjalne mają objąć wszystkich pracowników sektora, bez względu na akcjonariat pracodawcy (Dzwonek), czyli będą dotyczyć nie tylko pracowników Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego, ale także wspomnianej przez pana posła Grupy Kapitałowej Zespół Elektrowni Pątnów - Adamów - Konin. Tyle w pierwszej części wystąpienia. Dziękuję. (Oklaski)

22. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Jak wspomniałem w pierwszej części, Lewica jest zwolennikiem właśnie dialogu społecznego i rozwiązywania problemów społecznych z udziałem m.in. związków zawodowych, pracodawców i strony rządowej. To dobrze, że tak się stało, zwłaszcza że wschodnia Wielkopolska zadeklarowała odejście od węgla używanego w elektroenergetyce i ciepłownictwie już do roku 2030, a może stanie się to wcześniej. Tym bardziej te rozwiązania są potrzebne górnikom.

    Chciałem jednak w tym miejscu, po pierwsze, zapytać w kontekście harmonogramu prac i dużego prawdopodobieństwa, że ta ustawa wejdzie w życie w pierwszej połowie roku, gdzie są zabezpieczone środki finansowe na realizację tejże ustawy, zwłaszcza osłon socjalnych. A po drugie, chciałem poprosić pana ministra o rozmowę w ramach rządu z prezesem Rady Ministrów (Dzwonek), który powołuje i odwołuje prezesa ZUS-u, aby tam była jednak refleksja dotycząca postępowania wobec setki górników, których sprawy toczą się w sądzie, w sprawie właściwej interpretacji tzw. pracy górniczej. Oni nie mają ani prawa do emerytury, ani możliwości normalnego funkcjonowania itd. Są w beznadziejnej sytuacji i liczą na to, że przyjazne państwo zajmie się również nimi. Dziękuję.

22. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych Maciej Małecki:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Projekt zakłada wprowadzenie systemu osłon socjalnych w czasie ograniczenia działalności przedsiębiorstw prowadzących działalność wytwórczą energii elektrycznej oraz przedsiębiorstw górniczych węgla brunatnego. Te rozwiązania są wzorowane na wprowadzonych już rozwiązaniach dla branży węgla kamiennego.

    Przyjęto, że uprawnieni do świadczeń w ramach tego systemu osłon są pracownicy przedsiębiorstw energetycznych i spółek serwisowych przedsiębiorstw energetycznych w okresie wyłączenia jednostek wytwórczych, pracownicy przedsiębiorstw górniczych i spółek serwisowych przedsiębiorstw górniczych w okresie systemowej redukcji lub zakończenia wydobycia węgla brunatnego w związku z wyłączaniem jednostek wytwórczych.

    Zakłada się, że osłony socjalne będą obejmować urlopy energetyczne w wymiarze do 4 lat przysługujące pracownikowi, któremu ze względu na wiek i łączny staż pracy brakuje nie więcej niż 4 lata do nabycia prawa do emerytury, albo urlopy górnicze w wymiarze do 4 lat przysługujące pracownikowi, któremu ze względu na wiek i łączny staż pracy brakuje nie więcej niż 4 lata do nabycia prawa do emerytury, albo jednorazowe odprawy pieniężne przysługujące pracownikom, z którymi rozwiązywana jest umowa o pracę, posiadającym co najmniej 5-letni staż pracy w przedsiębiorstwie, którzy nie mogą skorzystać z prawa do urlopu górniczego lub energetycznego. W okresie korzystania z urlopu górniczego lub urlopu energetycznego pracownik będzie zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i otrzyma świadczenie socjalne w wysokości 80% miesięcznego wynagrodzenia pracownika obliczanego jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Skorzystanie z urlopu energetycznego lub urlopu górniczego będzie dobrowolne i będzie odbywać się na wniosek pracownika i za zgodą pracodawcy.

    Projekt ustawy zakłada, że świadczenia socjalne wynikające z urlopów energetycznych i górniczych oraz jednorazowe odprawy pieniężne będą finansowane z dotacji budżetowej, której dysponentem będzie minister właściwy do spraw aktywów państwowych. Celem przyznania dotacji będzie wsparcie podmiotów w realizacji zadań określonych w ustawie jako zmierzających do transformacji sektora energetycznego poprzez stopniowe odchodzenie od wytwarzania energii elektrycznej w wysokoemisyjnych jednostkach węglowych przy jednoczesnym rozwoju źródeł nisko- i zeroemisyjnych. Warunkiem otrzymania środków z dotacji na urlopy energetyczne lub górnicze oraz odprawy jednorazowe będzie wyłączenie konwencjonalnej jednostki wytwórczej, czyli bloku energetycznego, lub systemowa redukcja wydobycia węgla brunatnego. Proces ten uzależniony jest od rozwoju nowych źródeł energii i będzie rozciągnięty w czasie do roku 2049, z okresem finansowania świadczeń socjalnych do 31 grudnia 2053 r. (Dzwonek) Jednocześnie przewiduje się, że istotna redukcja zatrudnienia w branżach, które mają być objęte osłonami, może nastąpić w drugiej połowie lat 30.

    W tym roku wydatki na ten projekt - kilkanaście milionów złotych - będą zabezpieczone w budżecie. Natomiast my, polski rząd, Ministerstwo Aktywów Państwowych, w pracach nad tą ustawą jesteśmy szybsi niż działania Komisji Europejskiej, bo pan Timmermans obiecywał fundusz sprawiedliwej transformacji, a jeszcze ten fundusz nie został uruchomiony. My zakładamy, że uzyskamy akceptację, zgodę Komisji Europejskiej na objęcie osłonami socjalnymi pracowników sektora elektroenergetycznego i branży wydobycia węgla brunatnego. Realizujemy politykę klimatyczną Unii Europejskiej...

    Wicemarszałek Włodzimierz Czarzasty:

    Dziękuję serdecznie, panie ministrze.

    Sekretarz Stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych Maciej Małecki:

    ...ale dla polskiego rządu na pierwszym miejscu jest bezpieczeństwo energetyczne i sprawiedliwość społeczna. Dziękuję. (Oklaski)