150. rocznica urodzin Wincentego Witosa - patrona 2024 r.

Mąż stanu, państwowiec, trzykrotny premier, działacz samorządowy i przywódca ruchu ludowego. 150 lat temu urodził się Wincenty Witos, jeden z Ojców naszej niepodległości. „Kiedy nie było Polski niepodległej – dążyć do niej, gdy przyszła – pracować dla niej, a gdy była w potrzebie – bronić jej” – to motto działalności tej wybitnej postaci. Na mocy uchwały Sejmu 2024 r. został ustanowiony Rokiem Wincentego Witosa w uznaniu jego zasług.

Wincenty Witos przyszedł na świat 21 stycznia 1874 r. w Wierzchosławicach w powiecie tarnowskim w biednej rodzinie chłopskiej. Działania samorządowe rozpoczął jako radny wierzchosławickiej Rady Gminy, a następnie został radnym Rady Powiatowej w Tarnowie.

W 1908 r. mieszkańcy Galicji wybrali Wincentego Witosa na posła do Sejmu Krajowego we Lwowie, a w 1911 r. – na posła do parlamentu austriackiego. „Już wtedy dał się on poznać jako gorący patriota, którego życiowym posłannictwem stało się dążenie do odzyskania suwerenności przez Polskę obejmującą tereny wszystkich trzech zaborów” – podkreślono w dokumencie. W październiku 1918 r. stanął na czele Polskiej Komisji Likwidacyjnej, pierwszego polskiego regionalnego rządu w zaborze austriackim.

Gdy w 1920 r. Armia Czerwona parła na zachód Europy i zbliżała się do Warszawy, Wincenty Witos otrzymał od Naczelnika Państwa misję utworzenia Rządu Obrony Narodowej. „Rząd pod jego kierownictwem podjął dramatyczne wysiłki, które zaowocowały odrzuceniem bolszewików spod stolicy i rozpoczęciem odwrotu Armii Czerwonej. Na wezwanie Wincentego Witosa w odezwie do włościan do wojska stawili się chłopi, którzy stanowili 70 proc. jego składu” – głosi dokument. Przy udziale Witosa 17 marca 1921 r. uchwalono demokratyczną i nowoczesną Konstytucję RP. Za działalność w okresie kierowania Rządem Obrony Narodowej został odznaczony Orderem Orła Białego. Funkcję premiera pełnił jeszcze dwa razy. „W maju 1926 r. w czasie zbrojnego zamachu stanu złożył w imię odpowiedzialności za Polskę dymisję rządu, a tym samym doprowadził do przerwania bratobójczych walk i zapobiegł przerodzeniu się ich w wojnę domową” – czytamy w uchwale Sejmu.

„W latach 30. ubiegłego wieku za zaangażowanie w obronę prawa i demokracji Wincenty Witos został niesłusznie skazany w haniebnym procesie brzeskim. Nie zgodził się z wyrokiem, opuścił kraj i udał się na emigrację do Czechosłowacji, gdzie przebywał przez 6 lat” – napisali posłowie w dokumencie. W obliczu nieuchronnego wybuchu wojny powrócił do Polski. Odrzucił niemieckie propozycje utworzenia kolaboracyjnego rządu współpracującego z okupantem.

Wincenty Witos zmarł 31 października 1945 r. w Krakowie. Spoczął w rodzinnych Wierzchosławicach.