Posłanka Wanda Nowicka

Stenogram

12. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! 5 grudnia 2024 r. ponad podziałami politycznymi przyjęliśmy ustawę o ochronie ludności i obronie cywilnej. To dokument systemowy, który po dość znacznej chwili braku systemowych rozwiązań i podstaw prawnych do funkcjonowania dzisiaj jest wdrażany. Wdrażany jest przede wszystkim przez administrację rządową, samorządową, ale także z licznym udziałem i aktywną partycypacją społeczeństwa obywatelskiego zrzeszonego w różnych organizacjach pozarządowych.

    Panie Ministrze! Dziś samorządowcy mają następujące dylematy i pytania: Po pierwsze, ile środków finansowych zostanie uruchomionych w tym roku na realizację zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej z budżetu państwa i z tzw. nowego funduszu z KPO? Odnośnie do tego zostało zakomunikowane, że środki z funduszu bezpieczeństwa i ochrony będą również przeznaczane na realizację zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej.

    Po drugie, czy dodatkowe środki będą adresowane do samorządów: gminnego, powiatowego i wojewódzkiego na realizację zadań przewidzianych w ustawie? Krótko mówiąc, chodzi o zatrudnianie pracowników realizujących te zadania.

    Po trzecie, jeśli chodzi o rolę podmiotów ochrony ludności, w szczególności interesują się kwestiami wsparcia takich podmiotów jak związek OSP czy ochotnicze straże pożarne. Tych podmiotów jest wypisanych oczywiście więcej. Stąd można powiedzieć tak: gotowość ze strony podmiotów ochrony ludności do realizacji jest, natomiast brakuje jeszcze całej palety aktów wykonawczych. Tak, wiem, jest mowa o tym, że jeszcze 18 miesięcy funkcjonują stare, ale myślę, że ta ustawa bez aktów wykonawczych oczywiście w niektórych miejscach jest martwa. I oczywiście pytanie: Jakie będzie miał wsparcie finansowe i etatowe główny realizator tego zadania, czyli Państwowa Straż Pożarna i jednostki organizacyjne PSP, w najbliższych latach w realizacji tego zadania? Dziękuję. (Oklaski)

12. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Wiesław Leśniakiewicz:

    Szanowna Pani Marszałkini! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Bardzo dziękuję za ten blok pytań kierowanych pod adresem ministerstwa spraw wewnętrznych w odniesieniu do wdrożenia ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej, która, tak jak pan poseł wspomniał, została uchwalona w ubiegłym roku, ale weszła w życie w bieżącym, 1 stycznia. Właściwie jesteśmy w 4. miesiącu jej funkcjonowania i przede wszystkim wdrażania aktów wykonawczych, które muszą być przesłanką do budowania całego procesu ochrony ludności i odporności społecznej.

    Odpowiadając na pytanie, które zadał pan poseł, chciałbym odnieść się do pewnych kluczowych kwestii. Otóż przede wszystkim ustawa jest nakierowana na budowanie odporności społecznej i bezpieczeństwa obywateli. Na to jest nakierowana i nie wpływa na ograniczenie swobód obywatelskich. Kiedy konstruowaliśmy tę ustawę wspólnie poprzez prace parlamentarne, to oczywiście wyszliśmy z założenia, że należy przede wszystkim dobrze zagospodarować zasoby, jakie dzisiaj ma państwo. Chodzi o to, by nie tworzyć nowych podmiotów, ale by organizować te podmioty, które dzisiaj mamy w obszarze naszego zainteresowania, głównie bazując na podmiotach społecznych i podmiotach państwowych, takich jak Państwowa Straż Pożarna, czy ewentualnie podmiotach gospodarczych, które muszą być elementem całego systemu ochrony ludności.

    Ustawodawca przewidział wydanie 19 aktów wykonawczych do ustawy. My aktualnie wyprocedowaliśmy i wydaliśmy osiem aktów kluczowych z punktu widzenia naszego wdrożenia podstawowych powinności wynikających z tejże ustawy. I tutaj obowiązującym rozporządzeniem jest m.in. rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych w sprawie programów szkoleń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej. Szkolenie obywateli, w ogóle szkolenie jest bowiem jednym z podstawowych elementów budowania odpowiedzialności społecznej i przygotowania obywatela. Temu m.in. będzie również służył przygotowywany poradnik, który chcielibyśmy zaprezentować w trakcie takich uzgodnień społecznych jeszcze pod koniec bieżącego miesiąca. Wprowadzenie w życie tego rozporządzenia spowodowało jedną rzecz. Mogliśmy już rozpocząć szkolenia organów ochrony ludności. Tymi szkoleniami zajmuje się m.in. Akademia Pożarnicza, która aktualnie prowadzi szkolenia dla starostów i prezydentów dużych miast. Było już chyba 17 edycji tego szkolenia. Przepraszam, były 22 edycje tego szkolenia. Przeszkolono już 293 starostów i prezydentów miast na prawach powiatu. Natomiast wojewodowie zostali zobligowani do tego, by przeprowadzić takie szkolenia dla samorządów gminnych i dla samorządów miejskich.

    Na podstawie analizy tych naszych przedsięwzięć, które chcielibyśmy zrealizować dla obywateli, i dla zapewnienia samorządom środków finansowych podstawowym dokumentem będzie program ochrony ludności na dwa najbliższe lata: na 2025 r. i 2026 r. W tymże programie zawarliśmy kwoty, które budżet państwa przeznaczy właśnie na realizację zadań z zakresu ochrony ludności. Rozpisaliśmy te zadania na poszczególne obszary, które z naszego punktu widzenia są najważniejsze, by właściwie przygotować samorząd. Zgodnie z przyjętą zasadą w tymże programie ponad 5130 mln zł będzie przeznaczone dla samorządów przede wszystkim na realizację zadań, które są zlecone w ustawie o ochronie ludności, jak również na wsparcie zadań, które wynikają z ustawy, a które są zadaniami własnymi samorządu lokalnego. Podział środków będzie realizowany według klucza. Kluczowym elementem będzie populacja mieszkająca na terenie danego województwa. W konsekwencji w oparciu o ten klucz podzielimy środki, biorąc pod uwagę populację w dużych miastach. Ok. 65% tej kwoty będzie bowiem przeznaczane według klucza związanego z liczbą mieszkańców w dużych miastach, a pozostała kwota będzie jak gdyby podzielona według pozostałej liczby mieszkańców na danym terenie. Właściwie te pieniądze będą do dyspozycji wojewodów, którzy poprzez dotacje celowe będą przeznaczali środki na rzecz samorządów lokalnych, w tym również na realizację zadań zleconych przez administrację rządową.

    Jesteśmy na ostatnim etapie przyjęcia tego dokumentu. Mamy już za sobą uzgodnienia z ministrem obrony narodowej. To było jedno z kluczowych uzgodnień, które musieliśmy zrealizować. Program został uzgodniony również z przewodniczącym Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego. W dniu jutrzejszym odbędzie się spotkanie zespołu do spraw ochrony ludności przy ministrze spraw wewnętrznych, który ma za zadanie zaopiniować ten dokument. Musi on też trafić do Rady Ministrów, bo musi być uchwała Rady Ministrów, żeby ten dokument mógł być realizowany. W momencie przyjęcia tego dokumentu rozpoczniemy cały proces przekazywania środków na rzecz samorządów, w tym również na rzecz wsparcia organizacji pozarządowych.

    Tak jak powiedziałem na wstępie, w dużej mierze wszystkie działania związane z ochroną ludności będziemy opierać również na wsparciu i pomocy organizacji pozarządowych, którymi są m.in. ochotnicze straże pożarne skupione w Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, ale również inne organizacje, które zechcą w systemie uczestniczyć. W ramach ustawy przewidzieliśmy bowiem blok organizacji pozarządowych, które poprzez rozstrzygnięcie ustawowe stają się podmiotami ochrony ludności. Natomiast system jest otwarty i umożliwia podpisanie porozumień z wojewodą lub też na poziomie ministra spraw wewnętrznych celem upodmiotowienia określonej organizacji, która może uczestniczyć w systemie czy to w panelu związanym z ratownictwem, czy ewentualnie w panelu związanym z pomocą humanitarną. Właściwie dostrzegliśmy ten wielki potencjał wielu organizacji pozarządowych, które mogą się swobodnie włączyć w cały system edukacji i szkolenia obywateli. Ten system jest otwarty na wszystkie organizacje, które zechcą podjąć ryzyko współpracy z organami ochrony ludności, czyli z wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta czy też wojewodą, a w przypadku organizacji, których zakres działań jest krajowy - z ministrem spraw wewnętrznych. Konsekwencją takiego rozstrzygnięcia będzie możliwość wspierania, również finansowego, tych organizacji. Mamy świadomość, że te organizacje będą oczekiwały również pewnego wsparcia. Tutaj muszę podkreślić rolę przewodniczącego Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego i współpracę z nim. Widzimy, że poprzez tę współpracę i współdziałanie po prostu możliwe jest lepsze zagospodarowanie, mówiąc kolokwialnie, tych organizacji, które ewentualnie mogą funkcjonować, tak jak powiedziałem poprzednio, w części ratowniczej, pomocy humanitarnej czy nawet w tej części edukacji szeroko rozumianej.

    Powiedziałem, jakie kwoty będziemy przeznaczać na to zadanie, i myślę, że w tych kwotach mieszczą się również elementy związane ze wsparciem organizacji pozarządowych, o których mówiłem. Ale jednym z pierwszych zadań, które sobie postawiliśmy, jest zbudowanie albo odtworzenie maksymalnej ilości obiektów zbiorowej ochrony, które są bardzo ważne z punktu widzenia budowania, tworzenia bezpieczeństwa dla mieszkańców naszych miast i nie tylko, i miejscowości. Na tę okoliczność zostało wydane rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych z 21 lutego 2025 r. w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne, co nam umożliwia przeprowadzenie kontroli i lustracji, sprawdzenia tego typu obiektów przez organy Państwowej Straży Pożarnej i nadzoru budowlanego i stwierdzenie, czy dany obiekt może spełniać kryteria ukrycia czy też schronu. To umożliwi również podjęcie prac adaptacyjnych, remontowych w przypadku tych obiektów, które ewentualnie mogą spełniać tego typu funkcje, po to by odtworzyć to, co kiedyś funkcjonowało w naszym kraju - bo pamiętamy, że w czasach zimnej wojny zbudowano wiele tego typu obiektów, część z nich została zaniedbana, zmieniono funkcje użytkowe. Natomiast jesteśmy już dzisiaj w ostatniej fazie przygotowania dwóch ważnych rozporządzeń, które umożliwią budowanie obiektów nowych - obiektów zbiorowej ochrony w postaci miejsc doraźnego schronienia czy też ukryć albo schronów. To rozporządzenie jest bardzo trudne technicznie, niemniej jednak oczekiwane głównie przez projektantów, bowiem od 1 stycznia przyszłego roku obiekty, które będą wznoszone i które będą wskazywane przez samorząd lokalny jako obiekty przeznaczone na ukrycia i schrony, muszą być budowane już według tych nowych zasad, które, mamy nadzieję, przyjmiemy w I połowie br. Dziękuję uprzejmie.

12. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Szanowny Panie Ministrze! Myślę, że to odpowiedź bardzo merytoryczna i w znacznej mierze to odpowiedź na pytania ze strony samorządowców, podmiotów ochrony cywilnej. Ale chciałbym dopytać.

    Po pierwsze, mówił pan o szkoleniach związanych z budowaniem odporności obywateli. Ma się pojawić poradnik. Pytanie: Czy te szkolenia dla wszystkich obywateli będą nieobowiązkowe i kto będzie prowadził dla nich te szkolenia? Czy to będzie tylko poradnik, czy to będzie jednak szersza akcja?

    Druga sprawa dotyczy środków finansowych. Na razie powiedział pan minister o tej kwocie, którą rząd przewidział w tym roku, 5132 mln zł. A co ze środkami z KPO? Bo na to mi pan minister nie odpowiedział. Tam jest mowa o tym, że część tych środków może być przeznaczona na obiekty podwójnego przeznaczenia, m.in. z tą funkcją ochronną. Ważną sprawą jest to, co pan minister powiedział, że jest w końcówce uzgodnień kwestia rozporządzenia...

    Wicemarszałek Dorota Niedziela:

    Dziękuję, panie pośle.

    Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    ...w sprawie wytycznych dotyczących budowy tych obiektów. W związku z powyższym to też jest jedna z osi związanych z wdrażaniem tej ustawy. Dziękuję.

12. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Wiesław Leśniakiewicz:

    Bardzo dziękuję.

    Jeśli chodzi o ten element powszechnego szkolenia, to oczywiście nie będziemy się opierać tylko na poradniku. Chcielibyśmy, by on trafił do każdego mieszkańca, do każdej rodziny w naszym kraju. Mamy już przygotowany draft tego dokumentu. Chcielibyśmy go wydać najpóźniej we wrześniu i rozesłać do mieszkańców. Ale patrząc przez pryzmat szkoleniowy, mówimy w ogóle o powszechnym objęciu tym systemem maksymalnej liczby obywateli, którzy zechcą w nim uczestniczyć, bo on nie będzie obowiązkowy. Natomiast założenie jest następujące: chcielibyśmy do tego zaprosić organizacje pozarządowe, które w ten obszar mogą się swobodnie włączyć, dać możliwości wsparcia finansowego na realizację i popularyzację tych zagadnień bezpieczeństwa. Mamy przygotowane programy wyjściowe, w jaki sposób chcielibyśmy obywateli... Jest rozporządzenie na tę okoliczność wydane. To jest jeden z elementów. Ta powszechność ma być realizowana poprzez różnego rodzaju pikniki, spotkania, to, co możemy ewentualnie zaproponować obywatelom naszego kraju w różnych okolicznościach. Ale też zaproponujemy formę szkolenia stacjonarnego, które obejmie ileś godzin tej edukacji. Jeszcze raz powtarzam, że to jest element dobrowolny. W związku z powyższym idziemy w tym kierunku.

    Jeśli chodzi o kwestię środków finansowych z KPO, odbyły się już spotkania komitetów sterujących. Jak najbardziej te środki będą również przeznaczane na wsparcie, na budowanie odporności obywateli. Tam zbudowano trzy kluczowe bloki, które ewentualnie będą mogły być zasilane tymi środkami, i oczywiście jeden z tych bloków dotyczy budownictwa ochronnego, czyli obiektów zbiorowej ochrony, ale również dotyczy w ogóle całego procesu wsparcia obywateli poprzez lokalne możliwości, które należałoby stworzyć, aby zwiększyć tę odporność. Mówiąc wprost: część środków będzie również przeznaczona na rozwój organizacji pozarządowych, bo z tego źródła można skorzystać, ale również na tworzenie lokalnych zasobów ochrony ludności, które musimy tworzyć na wypadek stanu wojennego. W związku z powyższym środki z KPO będą miały również takie przeznaczenie.

    Natomiast mówiąc w ogóle o obiektach zbiorowej ochrony, trzeba powiedzieć jednoznacznie, że kierunek jest jeden - bardzo często będą to obiekty przynajmniej dwufunkcyjne. To będą garaże podziemne, które w razie stanu wojennego będą przeznaczane na schrony lub ukrycia, w zależności od tego, jaką będą miały kategorię odporności, albo będą spełniać jakieś inne funkcje, które ewentualnie mogą być lokalnie przydatne. To może być nawet jakaś (Dzwonek) świetlica poniżej tego terenu czy coś w tym stylu. W związku z tym szerokie spektrum, bo program jest bardzo szeroki i umożliwia realizację wielu zadań na rzecz budowania tej odporności. W programie ochrony ludności wskazaliśmy sześć kluczowych komponentów, ale one są rozpisane na zadania szczegółowe. Po to tak mocno to uszczegóławialiśmy, żeby nie było wątpliwości, na co te środki mogą być przeznaczone. Więc celów, na które można przeznaczyć te środki, jest sporo, a muszą one przede wszystkim wpłynąć na to, by społeczeństwo czuło się bezpieczne i by stworzyć właściwy panel bezpieczeństwa dla naszych obywateli. Dziękuję uprzejmie. (Oklaski)