Poseł Patryk Jaskulski

Stenogram

11. punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Rzecznika Praw Obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2022 wraz ze sprawozdaniem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druki nr 85 i 183).

Poseł Sprawozdawca Patryk Jaskulski:

    Szanowny Panie Marszałku! Szanowny Panie Rzeczniku Praw Obywatelskich! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka przedstawić państwu sprawozdanie z informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela w roku 2022, przedłożonej szanownej komisji w dniu wczorajszym przez rzecznika praw obywatelskich pana Marcina Wiącka.

    Obowiązek przedłożenia stosownej informacji wynika bezpośrednio z art. 212 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Część informacji, które teraz przekażę, pewnie powtórzę, bo pan rzecznik praw obywatelskich o nich wspominał, ale to istotne, żeby ponownie wybrzmiały tutaj, w gmachu naszego parlamentu.

    W ramach przedłożonej informacji dowiedzieliśmy się, że urząd rzecznika praw obywatelskich cieszy się rosnącym zainteresowaniem ze strony obywateli, bowiem w 2022 r. wpłynęło aż 75 239 wniosków. Natomiast nie jest to do końca dobra informacja, bo liczba zgłaszanych spraw stanowi swoisty barometr niezadowolenia społeczeństwa z działań lub bierności organów władzy publicznej oraz przejrzystości przepisów prawa. Warto podkreślić, że rekordowe w 2022 r. ponad 70 tys. spraw jest kontynuacją skokowego wzrostu liczby odnotowanych wniosków od 2020 r., kiedy to wiele zgłaszanych spraw było następstwem ogłoszenia stanu epidemii i zmian prawnych z tym związanych oraz chaosem, który w związku z tymi zmianami zapanował.

    W 2022 r. natomiast urząd rzecznika praw obywatelskich odnotował nowe kategorie spraw, które były związane bezpośrednio z agresją wojsk rosyjskich na Ukrainę. Wnioski te kierowane były przez obywateli Ukrainy poszukujących schronienia w Polsce, jak również osób udzielających im tego schronienia. Warto również podkreślić, że wiele zgłaszanych spraw dotyczyło tzw. Polskiego Ładu, a więc zmian w zakresie prawa podatkowego, które w opinii wielu ekspertów były wprowadzane w pośpiechu oraz bez należytych konsultacji społecznych.

    Ostatnia warta odnotowania fala wniosków kierowanych do rzecznika praw obywatelskich w 2022 r. dotyczyła wprowadzania przez ustawodawcę zmian w zakresie Prawa karnego wykonawczego, które były postrzegane przez przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych jako nadmiernie ograniczające ich prawa lub wolność. Byliśmy w ostatnich dniach świadkami, jak na część z tych zmian narzekali byli posłowie, którzy zmierzyli się z realiami zmian, które sami wprowadzali.

    Chciałbym jeszcze przytoczyć kilka istotnych liczb dotyczących działalności rzecznika praw obywatelskich w 2022 r. W 48% zgłaszanych spraw udzielono wyjaśnienia oraz informacji o przysługujących środkach działania, natomiast w 36% zgłoszeń urząd podjął się prowadzenia tych spraw. Urząd udzielił także - i ta informacja też padła - ponad 35 tys. porad telefonicznych, skierował 254 wystąpienia do organów władzy publicznej, w tym 101 w celu podjęcia inicjatywy prawodawczej w celu usunięcia dostrzeżonych naruszeń prawa człowieka i obywatela. Rzecznik złożył także trzy wnioski do Trybunału Konstytucyjnego, 88 kasacji i skarg kasacyjnych do Sądu Najwyższego, 16 skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W związku z liczbą prowadzonych spraw oraz rosnącymi kompetencjami rzecznik praw obywatelskich zwrócił również szanownym posłom uwagę na potrzebę wzrostu finansowania tego urzędu.

    Wczorajsza dyskusja na posiedzeniu komisji trwała ponad 2 godziny. Padło wiele pytań. Pan prof. Marcin Wiącek skrupulatnie i merytorycznie odpowiadał na wszystkie pytania posłów - także te, które nie do końca dotyczyły przedmiotowej informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich w 2022 r. W związku z brakiem obowiązku prawnego komisja nie opiniowała przedmiotowej informacji, natomiast w imieniu komisji pragnę podziękować panu rzecznikowi za merytoryczną dyskusję i otwartość w odpowiedziach na każde zadane pytanie. Myślę, że również dzisiaj pan prof. Marcin Wiącek zaspokoi państwa ciekawość i odpowie na wszystkie pytania posłów. Uprzejmie dziękuję. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Monika Wielichowska)