Posłanka Marzena Okła-Drewnowicz

Stenogram

12. punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów o sytuacji osób starszych w Polsce za 2022 r. wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Senioralnej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druki nr 83 i 151).

Minister do Spraw Polityki Senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam przyjemność przedstawić informację o sytuacji osób starszych za rok 2022. Tak się złożyło, że ta informacja powinna być przedstawiona jeszcze przez poprzedni rząd, ponieważ przypominam, że zgodnie z art. 5 ustawy o osobach starszych ta informacja powinna być przedstawiona do 31 października danego roku. Niestety wpłynęła ona już po terminie, w listopadzie, więc dzisiaj ja jestem zobowiązana do tego, żeby tę informację przedstawić. Ale podkreślam jeszcze raz, jest to informacja, którą przygotowywał poprzedni rząd, za rok 2022.

    Najwięcej znajdziemy w tej informacji danych dotyczących seniorów i takich, powiedziałabym, dość statystycznych informacji, które seniorów dotyczą. Liczę na to, że w przyszłości będzie więcej rekomendacji i wytycznych co do tego, jak ta polityka senioralna powinna wyglądać, jak powinna być skoordynowana, i będzie polityką naprawdę systemową.

    Przystępuję do przedstawienia danych, które zostały zawarte w tej informacji. Wyglądały one następująco. W końcu 2022 r. liczba ludności polskiej wynosiła 37,8 mln, w tym blisko 9,8 mln stanowiły osoby w wieku 60 lat i więcej. W stosunku do roku 2021 liczba osób w wieku senioralnym wzrosła o ponad 67 tys. W 2021 r. prawie 2/3 osób w wieku 60 lat i więcej wskazało na długotrwałe problemy zdrowotne lub choroby przewlekłe, które trwały lub przewidywano, że będą trwały co najmniej 6 miesięcy. W populacji osób starszych najliczniejszą grupę, bo ponad 27%, stanowiły osoby w wieku 65-69 lat. Drugą pod względem liczebności grupę stanowiły osoby w wieku 60-64 lata, których udział zmniejszył się w stosunku do roku poprzedniego o 1,4 punkty procentowe, osiągając wielkość 24,9%. Mniej liczną, ale rosnącą w ostatnich latach jest grupa osób w wieku, i to jest ważne, 70-74 lata. W 2022 r. w stosunku do roku poprzedniego liczba osób w tym wieku wzrosła o 3,4%, a ich udział w populacji osób starszych osiągnął poziom 21%. W 2022 r. w stosunku do roku poprzedniego najbardziej wzrosła liczba osób w wieku 75-79 lat, o ponad 10%, i osiągnęła udział w populacji osób starszych na poziomie ponad 12%. Należy zwrócić uwagę, że ok. 16,3% osób starszych stanowiły osoby w wieku co najmniej 80 lat.

    W strukturze ludności według stanu cywilnego najbardziej liczną grupą są osoby pozostające w związku małżeńskim, jednakże wraz ze wzrostem wieku tendencja ta ulega znaczącym zmianom. Wśród osób w wieku sędziwym aż 2/3 to osoby owdowiałe, w tym ponad 90% to osoby żyjące samotnie.

    Wyniki prognozy ludności na lata 2014-2050 wskazują na pogłębienie się procesu starzenia społeczeństwa. Mimo przewidywanego spadku liczby ludności o ponad 4 mln do 2050 r. spodziewany jest systematyczny wzrost liczby ludności w wieku 60 lat lub więcej. Populacja osób w tym wieku wzrośnie w końcu horyzontu prognozy do ponad 13,7 mln i będzie stanowiła ponad 40% ogółu ludności.

    Ostatnie dane, które przytoczyłam, są najbardziej istotne, bo pokazują, że społeczeństwo polskie będzie się coraz bardziej i to w coraz bardziej gwałtownym tempie starzało. Pytanie oczywiście, jak poradzić sobie z tym wyzwaniem. Jak sięgniemy do tego dokumentu, który pozostawili nam poprzednicy, to zobaczymy kilka informacji, np. dotyczących aktywizacji osób starszych. Aktywizacja, aktywność oczywiście są bardzo ważne, bo pozwalają na utrzymywanie lepszej kondycji fizycznej, która pozwala oczywiście na lepszy stan zdrowia. Jeśli chodzi o programy aktywne, tak naprawdę mieliśmy w 2020 r. dwa takie programy, czyli program ˝Aktywni+˝ i...

    (Poseł Joanna Borowiak: 2022.)

    Przepraszam bardzo, a który powiedziałam?

    (Głos z sali: 2020.)

    Przepraszam, w 2022 r. mieliśmy dwa takie programy, program ˝Aktywni+˝ i program ˝Senior+˝. Te dwa programy to tak naprawdę są programy, możemy powiedzieć, kontynuowane jeszcze po poprzednikach, bo program ˝Senior+˝ to przecież jest program ˝Senior - WIGOR˝...

    (Poseł Joanna Borowiak: Tylko z innym finansowaniem, pani minister, 50 mln.)

    ...i cieszę się, że państwo poprzednicy kontynuowali ten program wieloletni. Przypominam, że program ˝Senior - WIGOR˝ był programem wieloletnim i na każdy rok były wpisywane konkretne miliony. Program ˝Aktywni+˝ też jest, mogę powiedzieć, kontynuacją po poprzednim jeszcze rządzie Platformy i PSL-u, ponieważ był program ASOS. Bardzo się cieszę, że dobre rozwiązania są kontynuowane, i również zapewniam, że te programy będą kontynuowane, ale istotne jest to, żeby te aktywizacyjne programy nie tylko kontynuować, lecz także wprowadzać nowe programy, które będą np. nakierowane trochę na solidarność pokoleń, być może łączone właśnie z uwagi na to, że mamy dzisiaj mocno starzejące się społeczeństwo i wielkie potrzeby, jeśli chodzi o powstawanie miejsc w żłobkach i przedszkolach, ale równocześnie dla osób starszych. A więc z pewnością te programy, które dzisiaj są, musimy w przyszłości rozwijać, poszerzać o nowe rozwiązania, tak żeby też placówek wsparcia dla osób starszych było jak najwięcej.

    Brakuje mi czy przede wszystkim seniorom na pewno takich placówek wsparcia, które będą zaadresowane choćby do seniorów, którzy dzisiaj są dotknięci chorobami otępiennymi. Tutaj musimy pomyśleć, żeby budować tego typu ośrodki wsparcia, jeśli nie same, nie wiem, wolno stojące ośrodki w każdej gminie, bo to byłoby z pewnością niewykonalne i trudne, to przynajmniej miejsca, które będą dla tego typu osób starszych miejscami, które będą w tych trudnych sytuacjach służyły im pomocą.

    To jest kwestia aktywizacji, natomiast bardzo ważna jest druga kwestia, związana z opieką, szczególnie opieką w miejscu zamieszkania. W 2022 r. rodzin, które były objęte pomocą społeczną, było ok. 800 tys. z tego, co sobie przypominam, w tym prawie 200 tys. to były rodziny emeryckie, a ponad 70% wśród tych rodzin emeryckich to tak naprawdę gospodarstwa jednoosobowe. To też pokazuje, że absolutnie jest potrzeba wzmocnienia pomocy dla seniorów w miejscu zamieszkania. A więc usługi opiekuńcze... Mamy tutaj dwa programy, które były w poprzednich latach, czyli np. program 75+, ale nie wszystkie gminy mogły z tego programu skorzystać.

    Dlatego dzisiaj mówimy o tym, że ważne jest dofinansowanie samorządów czy też wprowadzenie takiego narzędzia, o którym wspominamy, czyli bonu senioralnego, który pozwoli na dodatkowe godziny czy też na to, żeby tych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania, niezależnie od tego, czy ktoś mieszka w mieście, czy na wsi, czy to jest miasto duże, czy miasto mniejsze... Wszędzie są seniorzy i mają potrzeby, a ich bliscy często pracują i nie mogą tej opieki sprawować i chodzi o to, żeby te usługi opiekuńcze mogły powstawać dzięki dofinansowaniu. Oczywiście trzeba robić to sukcesywnie, bo osób, które mogą tego typu opiekę świadczyć, nie jest dużo, przynajmniej nie jest ich tyle, ile ich potrzeba, więc trzeba wprowadzać to sukcesywnie. I to jest absolutny priorytet.

    W informacji znajdziemy też dane dotyczące lekarzy geriatrów. Niestety te dane nie są optymistyczne, ponieważ liczba lekarzy geriatrów w 2022 r. to raptem 534. Oczywiście można powiedzieć, że to jest więcej niż w 2015 r., ale to jest 8 lat czy tam 7 lat, czy 6 lat i tych lekarzy geriatrów powinno być dużo, dużo więcej. Szkoda, że w międzyczasie w 2017 r. w wyniku reformy sieci szpitali niestety geriatria zniknęła, te świadczenia nie mogły być już dofinansowywane na oddziałach geriatrycznych, ponieważ geriatria zniknęła z podstawowego poziomu szpitali.

    Dzisiaj musimy pomyśleć o tym, jak być może inni specjaliści mogliby również realizować te świadczenia specjalistyczne, geriatryczne, tak żeby seniorzy mieli adekwatną pomoc, taką, jaką powinni mieć. Dlatego mogę powiedzieć już dzisiaj, że w odpowiedzi na to zapotrzebowanie dotyczące takiej, powiedziałabym, opieki długoterminowej, co mówiąc, mam na myśli i usługi opiekuńcze w miejscu mieszkania, i ZOL-e, i domy pomocy społecznej, z pewnością będziemy powoływali zespół międzyresortowy tylko - albo aż - do spraw opieki długoterminowej, tak żeby ten system najpierw przejrzeć i zobaczyć, jak go wzmocnić, jak go w ogóle tak naprawdę udrożnić, stworzyć, jak on ma być zorganizowany i finansowany, żebyśmy mieli całą procedurę właśnie funkcjonowania opieki długoterminowej.

    I oczywiście kwestia pieniędzy. Niestety mimo tego, że seniorzy otrzymywali trzynastki i czternastki, to jednak jest tak, że jak popatrzymy np. na renty i emerytury jako procent przeciętnego wynagrodzenie, to jeszcze w 2015 r. renty i emerytury wynosiły 58% przeciętnego wynagrodzenia, a już w 2021 r. to było 51%. I podobnie było w roku 2022. A więc to pokazuje, że mimo transferów jednorazowych wartość rent i emerytur spadała. Dlaczego? Dlatego że zarówno trzynastki, jak i czternastki nie były wliczane do podstawy rent i emerytur, od której to później dokonywana jest waloryzacja. Owszem, jednorazowe dodatki są ważne w sytuacji drożyzny i galopującej inflacji, ale jednak nie wpływają w przyszłości na to, żeby te emerytury nie traciły na wartości. Dlatego my, tak jak państwo wiecie, nie tylko zapowiedzieliśmy, lecz także zaplanowaliśmy w budżecie drugą waloryzację. Wiemy, że druga waloryzacja będzie na jesieni danego roku, jeżeli w czerwcu ta inflacja wyniesie ponad 5%. Kolejna w kolejnym roku będzie już uwzględniała waloryzację z poprzedniego roku. Dzięki temu emerytury nie będą traciły na wartości.

    Wiem, że jest to rozwiązanie trudniejsze. Na pewno trudniej się je opakowuje w hasła i trudniej się sprzedaje, ale na końcu emeryci i renciści zyskują, bo wartość ich emerytur jest na pewno utrzymana, i to jest ważne. (Oklaski)

    Szanowni Państwo! Oczywiście cała informacja jest dość obszerna, bo liczy prawie 360 stron, więc nie ma takiej możliwości, żebym mogła dzisiaj w ciągu 15 minut ją przeczytać i myślę, że państwo by jej też nie wysłuchali, ale oczywiście jest dostępna. Jest w niej bardzo dużo danych, liczb, są statystyki, które na początku przytoczyłam. Ale przytoczyłam to po to, żeby pokazać, że jesteśmy przed ogromnym wyzwaniem wspólnego poradzenia sobie ze starzejącym się społeczeństwem. I inaczej sobie nie poradzimy z tym wyzwaniem, jak tylko właśnie poprzez działania nakierowane na solidarność pokoleń, którą rozumiem w ten sposób, że wspieramy też osoby, które są aktywne zawodowo, a mają pod opieką swoich bliskich.

    Chodzi o to, żebyśmy jako państwo pomagali w organizacji wsparcia w zakresie usług opiekuńczych, albo właśnie w ośrodkach wsparcia, co do których najlepiej oczywiście byłoby, żeby było ich jak najwięcej, i oczywiście w społecznościach lokalnych. Wielkim wyzwaniem będzie tworzenie takich ośrodków, np. na obszarach wiejskich. Dlatego nie tylko samorządy ale i partnerzy, tacy jak organizacje pozarządowe, fundacje i stowarzyszenia, z pewnością będą stanowili wielką wartość w tworzeniu całego, systemowego wsparcia osób starszych, tak żebyśmy rzeczywiście jako społeczeństwo mogli sobie z tym wyzwaniem poradzić. Bardzo dziękuję. (Oklaski)