Posłanka Klaudia Jachira

Stenogram

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Arkadiusz Sikora:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie i Panowie Ministrowie! Lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i komisje lekarskie ZUS wydają orzeczenia w bardzo wielu sprawach kluczowych dla ubezpieczonych i dla świadczeniobiorców. Stwierdzają oni niezdolność do pracy, niezdolność do samodzielnej egzystencji, celowość przekwalifikowania zawodowego czy potrzebę rehabilitacji leczniczej. Kontrolują także zwolnienia lekarskie. Orzeczenia takie muszą być wydawane szybko i mieć wysoką jakość, tak aby ubezpieczeni i świadczeniobiorcy nie musieli kwestionować orzeczeń lekarskich w sądach.

    Od pewnego czasu docierają do mnie informacje o przedłużającym się czasie oczekiwania na wydanie orzeczeń lekarskich w ZUS, wynoszącym w różnych oddziałach ZUS nawet kilkadziesiąt dni. Zgłasza się również do mnie wiele osób ubezpieczonych, które podnoszą, że orzeczenia w ich sprawach nie zostały wydane przez lekarzy specjalizujących się w dziedzinach medycyny, których dotyczą ich schorzenia i urazy.

    Z informacji dostępnych publicznie wynika z kolei, że ZUS ma duże problemy z pozyskiwaniem lekarzy do pracy. Z tych powodów chciałbym zwrócić się do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z pytaniami: Czy Ministerstwu Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej są znane te sprawy? Jakie podejmuje on, jako organ nadzoru nad działalnością ZUS, kroki w tym zakresie? I czy planuje zmiany w przepisach prawa, które rozwiązywałyby wskazany przeze mnie problem? Panie ministrze, proszę o odpowiedź. Dziękuję.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:

    Szanowny Panie Marszałku! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Wydawanie orzeczeń lekarskich stanowi jedno z ustawowych zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Orzeczenia te są wydawane w różnych celach: w celu ustalenia uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, np. renty z tytułu niezdolności do pracy, gdy orzeka się o niezdolności do pracy i ustala, czy ona ma całkowity czy częściowy charakter i kiedy powstała, a także w celu ustalenia uprawnień do innych świadczeń wypłacanych przez ZUS, np. świadczenia uzupełniającego, gdy orzeka się o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Lekarze orzekający w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wydają również orzeczenia w sprawach pozaubezpieczeniowych, w których ZUS nie wypłaca świadczeń, np. orzekają o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego. Wreszcie lekarze orzekający w ZUS wydają orzeczenia w sprawach kontroli prawidłowości wystawienia zaświadczeń lekarskich, czyli w ramach tzw. kontroli zwolnień lekarskich.

    Orzecznictwo lekarskie jest zadaniem bardzo istotnym, o dużej skali i doniosłych skutkach. Świadczy o tym choćby liczba wydawanych orzeczeń. Rocznie lekarze orzekający w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wydają ok. 1200 tys. orzeczeń. Orzeczenia lekarskie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych są wydawane przez lekarzy orzeczników oraz komisje lekarskie. W większości spraw orzecznictwo jest dwuinstancyjne. Wobec orzeczenia lekarza orzecznika, który wydaje je jednoosobowo, przysługuje sprzeciw, ewentualnie zarzut wadliwości, który wnosi prezes zakładu do komisji lekarskiej, działającej z kolei w składzie 3-osobowym. Lekarze orzecznicy funkcjonują w 38 z 43 oddziałów ZUS, komisje lekarskie działają natomiast w 16 oddziałach zakładu. Łącznie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zatrudnionych jest 688 lekarzy w wymiarze 554 etatów. Wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika w zakładzie, ewentualnie przez komisję lekarską, stanowi z reguły część postępowania w sprawie ustalenia prawa do świadczenia.

    W większości przypadków przepisy, które regulują te postępowania, nie określają, w jakim terminie ma być wydane orzeczenie lekarskie. Wskazują jedynie termin, w którym powinna być wydana decyzja kończąca postępowanie, a zatem albo ustalająca prawo do świadczenia, albo odmawiająca ustalenia prawa do świadczenia. Termin wydania orzeczenia regulują wyłącznie akty wewnętrzne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z których aktualnie wynika, że orzeczenie powinno być wydane w terminie 45 dni. To jest dosyć długi termin, niemniej jednak jest on potrzebny na przeprowadzenie analizy dokumentacji dołączonej do wniosku, skierowanie zainteresowanego na badanie bezpośrednie przez lekarza orzecznika, przez komisję lekarską czy przez lekarza konsultanta, uzupełnienie dokumentacji medycznej z przebiegu leczenia, a także samo wydanie orzeczenia przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską.

    W ostatnich latach w absolutnej większości spraw, w ponad 90%, wydawano orzeczenie w terminie do 45 dni, przy czym - co należy podkreślić - terminowość ta była zróżnicowana w zależności od oddziału. Średni czas oczekiwania na wydanie orzeczenia wynosi 21 dni, ale to jest czas od 10 dni w oddziale w Białymstoku do aż 77 dni w oddziale w Biłgoraju. Takie zróżnicowanie może więc wywoływać w niektórych przypadkach wrażenie istotnych opóźnień w wydawaniu orzeczeń.

    Sytuacje takie stanowią duże wyzwanie dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ale Zakład Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie pozostają na ten problem obojętne. W takich przypadkach wdrażane są akcje pomocy innych oddziałów ZUS w wydawaniu orzeczeń w odniesieniu do tych oddziałów ZUS, w których termin rozpatrywania spraw jest wydłużony albo istnieje ryzyko, że chwilę stanie się bardzo długi i przekroczy 45 dni. Ponadto od lat prowadzona jest elektronizacja procesu orzekania. Tworzone i wdrażane są liczne narzędzia informatyczne, które wspierają zarówno samo wydawanie orzeczeń, jak i obsługę postępowania orzeczniczego. Rozwiązania te pozwalają aktualnie zachować w większości przypadków terminowość wydawania orzeczeń. Chodzi o zachowanie 45-dniowego terminu wydania orzeczenia.

    Z czego wynika wydłużone oczekiwanie na wydanie orzeczenia lekarskiego w ZUS? Wiąże się to przede wszystkim z problemami kadrowymi. W ZUS mimo prowadzenia bardzo aktywnej działalności rekrutacyjnej pozostaje nieobsadzonych 335 etatów lekarzy orzeczników i członków komisji lekarskiej, a średnia wieku zatrudnionych w zakładzie lekarzy wynosi ponad 60 lat. Z roku na rok wzrasta też liczba orzeczeń wydawanych średnio przez jednego lekarza orzekającego w ZUS.

    Wpływ na terminowość wydania orzeczeń mają także przepisy proceduralne, które kształtują postępowanie orzecznicze, oraz sposób wykonywania obowiązków w tym postępowaniu przez inne podmioty spoza Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, np. przez podmioty lecznicze czy instytucje zagraniczne.

    W tym miejscu podkreślić należy - to jest bardzo ważne - że okoliczności, które wymieniłem, są znane od lat, od lat występują, a nasiliły się w szczególności w ostatnich latach. Mierzy się z nimi Zakład Ubezpieczeń Społecznych, jednak przez 8 ostatnich lat kolejni ministrowie właściwi do spraw zabezpieczenia społecznego nie podejmowali inicjatyw, które zmierzałyby do rozwiązania tych problemów. Tymczasem bez zmiany przepisów prawa - zarówno na poziomie ustawowym, jak i na poziomie rozporządzeń - nie jest to po prostu możliwe. Z tych powodów w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej już od stycznia prowadzimy z udziałem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, któremu za zaangażowanie w tę pracę serdecznie dziękuję, prace nad reformą orzecznictwa lekarskiego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

    Co chcemy osiągnąć? Po pierwsze, uważamy, że konieczne jest dostosowanie warunków zatrudnienia lekarzy orzekających w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych do realiów lekarskiego rynku pracy. Nie chodzi tylko o kształtowanie wynagrodzeń za pracę, choć jest to istotne i nad tym pracujemy. Jest to jeden z czynników, dla których lekarze nie chcą podejmować pracy w zakładzie, ale chodzi także o zapewnienie elastyczności zatrudnienia i wykonywania pracy. Dzisiaj lekarski rynek pracy to nie tylko rynek pracownika, rynek lekarza. To także rynek tego lekarza, który poszukuje elastycznych form zatrudnienia.

    Po drugie, niezbędne jest takie ukształtowanie postępowania orzeczniczego, aby w maksymalnym stopniu (Dzwonek) wykorzystać zasoby kadrowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a w minimalnym stopniu obciążać udziałem w tym postępowaniu zainteresowanego oraz podmioty trzecie. Bardzo ważne jest także zbudowanie rozwiązań ułatwiających podmiotom trzecim, w szczególności podmiotom leczniczym, oraz Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych gromadzenie dokumentacji medycznej od tych podmiotów leczniczych, bo to w praktyce jest problem.

    Po trzecie, potrzeba nowych rozwiązań organizacyjnych, które właściwie rozłożą w strukturze Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zadania z zakresu orzecznictwa lekarskiego. Mamy taką sytuację, że model orzecznictwa lekarskiego w zakładzie został stworzony w zasadzie kilkadziesiąt lat temu, ponad 20 lat temu, i on musi być dostosowany do nowej rzeczywistości, żeby mógł działać, żeby orzecznictwo lekarskie pełniło swoje ustawowe funkcje.

    Nie są to cele łatwe do realizacji, ale osiągalne. Mam więc nadzieję, że o postępach w przygotowywaniu tych zmian będą miał przyjemność wkrótce informować panie posłanki i panów posłów zarówno na tej sali, jak i na posiedzeniach Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Pracujemy zarówno nad zmianami ustawowymi w tej materii, jak i nad zmianami w zakresie rozporządzeń regulujących zasady, tryb orzekania przez lekarzy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych oraz organizację orzecznictwa lekarskiego w ZUS. Bardzo dziękuję za uwagę.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Arkadiusz Sikora:

    Panie Ministrze! Z informacji, które zostały przekazane, wynika, że w tej chwili ok. 335 etatów lekarskich jest nieobsadzonych. Oczywiście te wszystkie plany dotyczące ruchów ministerstwa są zadowalające, ale chciałem jeszcze zapytać, czy mamy już określony termin, w którym mniej więcej cała ta reforma przyniesie zamierzone skutki. Czy będzie to rok, 2 lata, czy może dłużej? Chodzi o to, żeby po prostu z tych, powiedzmy, 335 nieobsadzonych dzisiaj etatów zejść do rozsądnej liczby np. poniżej 100 etatów. Dziękuję.

8. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:

    Oczywiście trudne do oszacowania jest, w jakim momencie uda się pokryć braki kadrowe. Chcę zwrócić uwagę na dwa aspekty. Pierwszy aspekt jest taki, że chcemy wprowadzić regulacje, które zmieniają zasady zatrudniania i wynagradzania lekarzy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, żeby oni chętniej chcieli podejmować pracę w zakładzie. Z drugiej strony chcemy wprowadzić regulacje, które będą umożliwiały wykorzystanie tego potencjału, który już jest. Chodzi o bardziej efektywne wykorzystanie lekarzy, którzy już pracują w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. W związku z tym modelowo z jednej strony chodzi o to, żeby więcej lekarzy przychodziło do pracy w zakładzie, ale z drugiej strony, żeby zapotrzebowanie na pracę lekarzy w zakładzie było po prostu mniejsze. Chcemy wdrożyć rozmaite rozwiązania organizacyjne i proceduralne, które spowodują, że to zapotrzebowanie będzie nieco mniejsze.

    Liczę na to, że realizacja celów związanych z zachęceniem lekarzy do podejmowania pracy w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i usprawnieniem organizacji i procedur w tym zakresie przełoży się na zainteresowanie lekarzy pracą w zakładzie, na terminowość, na szybkość postępowań, że stanie się to szybko - jak tylko przygotujemy te przepisy i wejdą one w życie. Zakładamy, że wszystkie tego rodzaju reformy wymagają przygotowania od strony organizacyjnej, kadrowej, technicznej oraz informatycznej, bo to wszystko, co dzisiaj dzieje się w zakładzie, zawsze wiąże się ze zmianami w systemach teleinformatycznych. To są zmiany, które powinny wchodzić od nowego roku, więc widzę jakiś horyzont czasowy w przyszłym roku - oczywiście jeśli te zmiany, które zaproponujemy, znajdą aprobatę pań i panów posłów na tej sali. Dziękuję.