Poseł Dominik Jaśkowiec

Stenogram

2. i 3. punkt porządku dziennego:

   2. Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o poselskim projekcie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (druki nr 253 i 543).
   3. Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o poselskim projekcie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym (druki nr 254 i 544).

Poseł Sprawozdawca Dominik Jaśkowiec:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o poselskim projekcie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o Trybunale Konstytucyjnym.

    Sejm na 10. posiedzeniu w dniu 26 kwietnia 2024 r., zgodnie z art. 39 ust. 2 regulaminu Sejmu, skierował powyższy projekt ustawy do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka w celu rozpatrzenia.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W obecnym składzie Trybunału Konstytucyjnego zasiadają osoby nieuprawnione do orzekania, ponieważ ich wybór do trybunału nastąpił z naruszeniem postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Twierdzenie to znajduje oparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 9 grudnia 2015 r. oraz z 9 marca 2016 r., jak również w wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 7 maja 2021 r. wskazującym, że obecność w składzie trybunału osób nieuprawnionych do orzekania narusza art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Co znamienne, Europejski Trybunał Praw Człowieka jest organem Rady Europy, na której stanowiska, a konkretnie stanowisko szefa zgromadzenia parlamentarnego, z taką lubością powołują się ostatnio posłowie Prawa i Sprawiedliwości.

    W efekcie przytoczonych wyroków szereg orzeczeń wydanych przez Trybunał Konstytucyjny pod rządami aktualnie obowiązujących przepisów ustawowych nie wywiera skutków prawnych określonych w art. 190 ust. 1 i ust. 3 konstytucji, co potwierdza m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 września 2021 r. Stan chaosu ustrojowego wywołany wprowadzonymi regulacjami spotęgowany został niezgodnym z konstytucją powołaniem prezesa i wiceprezesa trybunału, co zostało stwierdzone wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 7 listopada 2016 r.

    Z uwagi na jednoznacznie polityczne zaangażowanie większości sędziów wybranych do Trybunału Konstytucyjnego po wyborach parlamentarnych z 2015 r., nie wyłączając osób wykonujących funkcje prezesa i wiceprezesa tego organu, Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie personalnym i praktyce działania stał się de facto instytucją polityczną, która pod pozorem kontroli konstytucyjności prawa legalizuje akty prawne niezgodne z podstawowymi wartościami wyrażonymi w ustawie zasadniczej. W efekcie trybunał w obecnym składzie nie tylko nie realizuje standardu niezależności, ale również nie spełnia wymogu bezstronności w orzekaniu w konkretnych sprawach.

    Co więcej, organ ten nie tylko legalizuje bezprawie, ale jest również wykorzystywany do kreowania nowego stanu prawnego z pominięciem demokratycznych procedur parlamentarnych. Dowodzi tego m.in. wyrok trybunału z 22 października 2020 r. podważający konstytucyjność niekwestionowanej od 1993 r. przesłanki dopuszczalności przerywania ciąży, zatem w istocie wprowadzający nowe restrykcyjne prawo aborcyjne, a także wyrok z 15 kwietnia 2021 r. w sprawie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich kreujący nieznaną zarówno konstytucji, jak i ustawie formułę przerwania ciągłości funkcjonowania tego organu wraz z upływem okresu jego kadencji mimo braku wyboru przez Sejm i Senat jego następcy.

    W praktyce funkcjonowania Trybunał Konstytucyjny był również wykorzystywany jako narzędzie w prawnym konflikcie pomiędzy władzą wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej a Unią Europejską. Mimo braku podstaw formalnych i merytorycznych Trybunał Konstytucyjny podejmuje rozstrzygnięcia jednoznacznie kwestionujące obowiązek respektowania wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, pogłębiając tym samym chaos prawny godzący w zasadę zaufania obywateli do państwa i tworzonego przezeń prawa, tzn. jedną z podstawowych wartości demokratycznego państwa prawnego.

    W wyroku Xero Flor sp. z o.o. przeciwko Polsce Europejski Trybunał Praw Człowieka stwierdził, że Sejm RP VIII kadencji oraz prezydent RP naruszyli fundamentalną zasadę wyboru sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Sejm RP VIII kadencji dokonał wyboru trzech osób na stanowiska sędziów Trybunału Konstytucyjnego, które były już obsadzone przez sędziów wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji. Natomiast prezydent Rzeczypospolitej Polskiej odmówił odebrania przysięgi od trzech sędziów wybranych przez Sejm poprzedniej kadencji, a następnie przyjął przysięgę od tzw. sędziów grudniowych. W konsekwencji Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że poprzez udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym jednego z sędziów grudniowych Xero Flor w Polsce sp. z o.o. została pozbawiona prawa do rozpoznania sprawy przez sąd ustanowiony ustawą. Europejski Trybunał Praw Człowieka dodał również, iż wybór wskazanej osoby do Trybunału Konstytucyjnego został wypaczony ciężkimi nieprawidłowościami, przez co narusza samą istotę tego prawa.

    W reakcji na przywołany wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Trybunał Konstytucyjny wydał dwa rozstrzygnięcia zmierzające do uniemożliwienia stosowania tego wyroku. Nie mając ku temu kompetencji, a zatem bez podstawy prawnej, zakwestionował zgodność z konstytucją przepisu ujętego w art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze europejskiej konwencji praw człowieka, w zakresie, w jakim umożliwia on skuteczne podnoszenie w skargach indywidualnych do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka nie tylko zarzutu nielegalności funkcjonowania samego Trybunału Konstytucyjnego, ale również zarzutów dotyczących ustaw określających ustrój sądownictwa. Przywołane rozstrzygnięcia nie tylko pogłębiły narastający chaos prawny, ale wprost zakwestionowały konstytucyjną zasadę prawa do sądu oraz niezależności sądów, jak również zasady dotyczące miejsca i rangi prawa międzynarodowego w polskim porządku prawnym.

    Funkcjonujący obecnie w Rzeczypospolitej Polskiej system kontroli konstytucyjności prawa nie spełnia demokratycznego standardu niezależności Trybunału Konstytucyjnego i niezawisłości jego sędziów. Trybunał nie realizuje funkcji rzeczywistego i efektywnego strażnika wartości konstytucyjnych państwa demokratycznego, nie jest również w stanie realizować standardu sądu niezależnego, chroniącego wolności i prawa jednostki, wolności i prawa obywateli.

    Celem projektowanej ustawy jest likwidacja stanu dysfunkcjonalności systemu kontroli konstytucyjności prawa poprzez przywrócenie Trybunałowi Konstytucyjnemu właściwego miejsca i rangi w demokratycznym systemie organów państwowych. Osiągnięciu tak określonego celu legislacyjnego służyć ma uchwalenie ustawy obejmującej organizacyjno-techniczną sferę regulacji, której treść stanowią przepisy dostosowujące porządek prawny w obecnym kształcie do potrzeb nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka po rozpatrzeniu powyższego projektu ustawy na posiedzeniach w dniach 26 kwietnia, 24 maja i 16 lipca 2024 r. wnosi, aby Wysoki Sejm uchwalić raczył załączony projekt ustawy.

    W trakcie prac nad projektem przyjęto szereg poprawek o charakterze redakcyjnym i technicznym. Ponadto komisja, zgodnie z art. 43 ust. 3 regulaminu Sejmu, przedstawia na żądanie wnioskodawcy wniosek mniejszości zgłoszony przez panią posłankę Annę Marię Żukowską, polegający na skreśleniu art. 16 w procedowanym projekcie ustawy. Dziękuję bardzo za uwagę. (Oklaski)