Koalicyjny Klub Parlamentarny Lewicy (Nowa Lewica, PPS, Unia Pracy)

Stenogram

10. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Tadeusz Tomaszewski:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Reforma emerytalna z 1999 r. wprowadziła nową formułę wymiaru emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. Świadczenie osoby przechodzącej na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019 było zwykle niższe od świadczenia tej osoby, gdyby przeszła na emeryturę w kwietniu lub maju danego roku. Wynikało to stąd, że suma wskaźników waloryzacji kwartalnej, którymi zostały objęte składniki emerytalne oraz kapitał początkowy po przejściu na emeryturę w kwietniu lub maju, jest zazwyczaj wyższa od wskaźnika waloryzacji rocznej, którą stosuje się przy ustalaniu emerytury w czerwcu danego roku. Od 2020 r. emerytów przechodzących na emeryturę w czerwcu traktuje się w tym zakresie, jak by przechodzili na emeryturę w maju, o ile jest to dla nich korzystne, natomiast do dnia dzisiejszego nie rozwiązano problemu emerytów, którzy przechodzili na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019. Ma to znaczenie w szczególności w odniesieniu do tych emerytów, którzy nie mieli prawnej możliwości odsunięcia miesiąca przejścia na emeryturę z urzędu, np. na emeryturę z renty z tytułu niezdolności do pracy czy ze świadczenia przedemerytalnego. W tej sprawie zainteresowane osoby spotykają się z nami na dyżurach poselskich. Również po takich dyżurach poselskich na terenie powiatu gnieźnieńskiego złożyłem w październiku stosowną interpelację do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.

    Wobec powyższego chciałbym zapytać pana ministra, jakie działania zamierza podjąć minister rodziny, pracy i polityki społecznej (Dzwonek), aby rozwiązać problem emerytur czerwcowych. Dziękuję.

10. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:

    Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Formuła wymiaru emerytury po reformie przeprowadzonej w 1999 r. zakłada, że ustalamy wysokość emerytury przede wszystkim z odwołaniem się do składek zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego oraz kapitału początkowego. Te składki zewidencjonowane na indywidualnym koncie ubezpieczonego oraz kapitał początkowy podlegają waloryzacji. Podlegają waloryzacji rocznej, która odbywa się w czerwcu każdego roku, a wtedy kiedy składamy wniosek o ustalenie prawa do emerytury po raz pierwszy, dodatkowo podlegają waloryzacji kwartalnej za okres od ostatniej waloryzacji rocznej w pewnym niewielkim zakresie. Jeśli chodzi o te ostatnio odprowadzone składki, to one już w ogóle tej waloryzacji nie podlegają.

    Schemat waloryzacji kwartalnej powoduje, że w zależności od miesiąca przejścia na emeryturę składki, kapitał początkowy podlegają różnej liczbie waloryzacji kwartalnej. Natomiast jeśli przechodzimy na emeryturę w czerwcu, to nie podlegają one waloryzacjom kwartalnym, natomiast podlegają one wyłącznie waloryzacjom rocznym. Tymczasem, jak się okazało w praktyce po 2009 r. - bo od 2009 r. wysokość emerytur jest ustalana w nowej formule, w formule zdefiniowanej składki - skumulowane wskaźniki waloryzacji kwartalnej są z reguły wyższe niż wskaźnik waloryzacji rocznej. Powoduje to zjawisko, że osoby ustalające prawo do emerytury po raz pierwszy w czerwcu mają z reguły niższą emeryturę niż osoby, które pracowały krócej, a ustalały sobie emeryturę po raz pierwszy w kwietniu i w maju, dlatego że w kwietniu i w maju korzystały z waloryzacji kwartalnych, natomiast już w czerwcu nie. To oczywiście nie musi tak być, dlatego że sam wskaźnik waloryzacji kwartalnej, podobnie jak wskaźnik waloryzacji rocznej składek zewidencjonowanych na koncie i kapitału początkowego, odwołuje się do wskaźników, które z kolei odwołują się do otoczenia gospodarczego. Mowa tu bowiem, po pierwsze, o wysokości inflacji ogólnej, a po drugie, o wysokości realnego wzrostu przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne. Tak skonstruowany wskaźnik waloryzacji rocznej i wskaźnik waloryzacji kwartalnej nie jest niezgodny z konstytucją, nie jest też niespójny z samą konstrukcją prawno-ekonomiczną, jaką jest waloryzacja. Ale rzeczywiście, w tych uwarunkowaniach gospodarczych, które były od 2009 r. do 2019 r., zastosowano wskaźnik waloryzacji kwartalnej i wskaźnik waloryzacji rocznej w tym schemacie, o którym mówię, co powodowało, że emerytury czerwcowe były niższe. Rzeczywiście, w 2019 r. ustawodawca - najpierw epizodycznie w stosunku do emerytów, którzy przechodzili na emeryturę w 2020 r., a potem już na stałe - przyjął taką zasadę, że jeżeli ktoś po raz pierwszy przechodzi na emeryturę w czerwcu, to traktuje się go pod względem waloryzacji tak, jakby przechodził na emeryturę w maju, chyba że przejście na emeryturę w czerwcu byłoby bardziej korzystne pod względem jej wysokości. To powoduje, że mamy w tej chwili dwie grupy emerytów czerwcowych - tych, którzy przechodzili na emeryturę w czerwcu w 2020 r. i później i tych, którzy przechodzili w latach 2009-2019. Rzeczywiście wywołuje to bardzo słuszne poczucie krzywdy, niesprawiedliwości, bo problem został rozwiązany na przyszłość od 2020 r. i w kolejnych latach, natomiast nie został rozwiązany w tych latach 2009-2019. Wprawdzie Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zasadzie od początku, czyli wtedy, kiedy dostrzeżono to zjawisko w ówczesnych realiach gospodarczych, informował wszystkie osoby, które składały wnioski o ustalenie prawa do emerytury po raz pierwszy w czerwcu, o tym, że jest to niekorzystne i jeśli mają taką możliwość, lepiej byłoby zmienić datę przejścia na emeryturę na późniejszą albo wcześniejszą. Natomiast trzeba zwrócić uwagę na to, co słusznie zauważył pan poseł, że były grupy emerytów, które takiego wyboru nie miały, nawet jeżeli zostały o nim poinformowane, dlatego że mamy konstrukcję ustalania prawa do emerytury z urzędu w stosunku do osób, które do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy czy świadczeń przedemerytalnych.

    W związku z tym chcielibyśmy zaproponować projekt - i jest to w tej chwili już projekt rządowy, który uzyskał wpis do wykazu prac legislacyjnych i programowych rządu na poniedziałkowym posiedzeniu Zespołu do spraw Programowania Prac Rządu - który zakładałby, że każdy emeryt, który w latach 2009-2019 przeszedł na emeryturę w czerwcu, ma prawo do ponownego ustalenia wysokości swojej emerytury według następującego schematu. Potraktujemy te osoby tak, jakby przechodziły na emeryturę w maju tego roku, w którym przeszły na emeryturę w czerwcu. Następnie tak ustaloną wysokość emerytury przewaloryzujemy przez wszystkie wskaźniki waloryzacji rocznej świadczeń emerytalno-rentowych i w ten sposób ustalimy tę emeryturę ponownie od miesiąca, w którym taka osoba złożyłaby wniosek o ponowne ustalenie wysokości swojej emerytury. Wydaje się, że to rozwiązanie usunie to słuszne poczucie krzywdy, poczucie niesprawiedliwości po stronie tych emerytów, którzy przechodzili na emeryturę w czerwcu, a w szczególności tych, którzy nie mieli możliwości odsunięcia w czasie przejścia na emeryturę, bo np. emeryturę ustalano im z urzędu. Dziękuję bardzo.

10. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Poseł Katarzyna Ueberhan:

    Szanowna Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Pytanie dodatkowe: W takim razie kiedy wspomniana ustawa wejdzie w życie? Od kiedy emeryci czerwcowi będą mogli pobierać świadczenie w nowej, wyższej wysokości? Ile osób zostanie objętych tym rozwiązaniem? Jakie są spodziewane koszty dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych? Czy przewidziano i zaplanowano akcję informacyjną? Jeszcze jedno pytanie: Czy po ponownym przeliczeniu emerytury osoby te otrzymają odsetki za okres, kiedy nie otrzymywali tej waloryzowanej emerytury? Dziękuję bardzo. (Oklaski)

10. punkt porządku dziennego:

Pytania w sprawach bieżących.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Sebastian Gajewski:

    Pani Marszałek! Panie Posłanki! Panowie Posłowie! Odpowiadając na to pytanie dodatkowe, jeśli chodzi o datę wejścia w życie, chcielibyśmy, żeby ta ustawa została uchwalona w pierwszej połowie 2025 r. i weszła w życie w czerwcu 2025 r. Wtedy otworzyłby się półroczny okres na składanie wniosków o ponowne ustalenie wysokości świadczenia.

    Jeśli chodzi o liczbę osób, których to rozwiązanie może dotyczyć, to jest to 100 tys. świadczeniobiorców: 100 tys. emerytów, rencistów rodzinnych. Pamiętajmy, że to rozwiązanie będzie dotyczyło także rencistów rodzinnych, bo wysokość renty rodzinnej jest ustalana przez procent świadczenia, które przysługiwało zmarłemu żywicielowi, więc jeżeli ten zmarły żywiciel był emerytem czerwcowym, to ta zmiana będzie miała wpływ także na wysokość renty rodzinnej, która przysługuje po tym zmarłym emerycie czerwcowym.

    Natomiast jeśli chodzi o kwestię wyrównań i odsetek, to konstrukcja wyrównania oraz odsetek może być stosowana w przypadku, kiedy ponowne ustalenie wysokości świadczenia następowałoby ze względu na to, że świadczenie zostało ustalone w wysokości niezgodnej z obowiązującymi przepisami prawa, a w tym wypadku, ponieważ było to zgodne z ustawą, to ta ustawa musiałaby być niezgodna z konstytucją. Tymczasem, tak jak państwu tłumaczyłem, ten schemat waloryzacji, sama konstrukcja wskaźnika waloryzacji rocznej i wskaźnika waloryzacji kwartalnej ani nie jest niezgodna z konstytucją, ani też nie jest niespójna z pewnymi założeniami, jakie może mieć konstrukcja prawno-ekonomiczna waloryzacji, a wreszcie mogło być tak, gdyby w tych latach 2009-2019 były inne okoliczności gospodarcze - myśmy w ministerstwie robili takie symulacje i jest to możliwe - że to przechodzenie na emeryturę w czerwcu albo wcale nie byłoby aż tak niekorzystne, albo w ogóle nie byłoby niekorzystne w porównaniu do innych miesięcy.

    Pamiętajmy też, że ten schemat waloryzacji kwartalnej powoduje pewną sezonowość, to znaczy bez względu na tę różnicę, która jest bardzo widoczna w przypadku emerytów czerwcowych, ze względu na stosowany schemat waloryzacji kwartalnej i kumulowane wskaźniki waloryzacji kwartalnej są bardziej i mniej korzystne kwartały, w których można przechodzić na emeryturę. Jest to jednak uzależnione od okoliczności gospodarczych, do których referują wspomniane przeze mnie wskaźniki, w związku z czym nie przewidujemy tutaj ani wyrównań, ani odsetek, właśnie ze względu na to, o czym powiedziałem.

    Chcę też zwrócić uwagę na to, że rozwiązania, które obowiązują od 2020 r., też się posługują taką konstrukcją. To znaczy traktuje się emeryta, który przechodzi na emeryturę w czerwcu, jakby przechodził w maju, jeżeli to będzie dla niego korzystne, czyli tu też ustawodawca założył, że mogą być okoliczności gospodarcze, w których (Dzwonek) to przechodzenie na emeryturę w czerwcu wcale nie będzie niekorzystne. I stąd taka propozycja. Bardzo dziękuję.