Klub Poselski Konfederacja

Stenogram

13. punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2023 roku wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druki nr 483 i 566).

Poseł Witold Tumanowicz:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! NIK w 2023 r. przeprowadził łącznie 1873 kontrole. Efektem pracy NIK było zidentyfikowanie 52,8 mld zł finansowych i sprawozdawczych skutków nieprawidłowości, w tym ponad 28 mld zł to kwoty wydatkowane z naruszeniem zasad należytego zarządzania finansami.

    Budżet państwa według NIK został wykonany zgodnie z ustawą budżetową, jednak jedynie 60% przyporządkowanych kontroli zakończyło się oceną pozytywną. Odnotowano istotny wzrost środków planowanych w rezerwach celowych, ok. 3/4 środków z rezerwy ogólnej rozdysponowano niezgodnie z jej interwencyjnym charakterem, przeznaczając je na zadania, które nie wynikały z sytuacji nagłych, czyli wymagających podjęcia natychmiastowych zadań. Trzeba tutaj wymienić główne obszary, na które jako opozycja, jako Konfederacja zwracaliśmy przecież uwagę, a NIK, jak widać, że potwierdził nasze zarzuty i obawy, stwierdził, one były zasadne.

    Pierwszym podstawowym obszarem był Polski Ład. NIK zbadał proces wdrażania programu Polski Ład, w wyniku analiz stwierdzono, że nad zmianami procedowano nierzetelnie i nieskutecznie. Podatnikom nie zapewniono odpowiedniego czasu na przygotowanie się do nowych przepisów. NIK negatywnie ocenił przygotowanie przez ministra finansów projektu ustawy ze względu na zawarcie w nim szeregu regulacji mających wadliwą konstrukcję. Cały ten chaos po prostu doprowadził do sytuacji, że wielu podatników zapłaciło realnie więcej.

    Jeśli chodzi o kontrolę bezpieczeństwa paliwowego, NIK także negatywnie ocenił działanie ministra aktywów państwowych, szczególnie w związku z połączeniem PKN Orlen z innymi spółkami energetycznymi. Minister nie pełnił należytej kontroli nad tym procesem. Skarb Państwa utracił wpływ na kierunek sprzedaży ok. 20% produktów wytworzonych w polskich rafineriach. Warto przypomnieć także o zapłacie przez Orlen 1,6 mld zł za ropę, której nigdy nie otrzymaliśmy. Umowa była podpisana bez żadnego ubezpieczenia od ryzyka.

    Jeśli chodzi o Kopalnię Węgla Kamiennego Krupiński, NIK negatywnie oceniło przygotowanie i realizację likwidacji tej kopani. Spółka Restrukturyzacji Kopalń przejmująca kontrolę nie dysponowała dokumentacją umożliwiającą rozpoczęcie tego procesu. A to niejedyna kopalnia likwidowana w ostatnich latach.

    W przypadku informatyzacji resortu finansów Ministerstwo Finansów nie pełniło prawidłowo nadzoru nad spółką celową Aplikacje Krytyczne spółka z o. o. NIK wykazał, że w latach 2017-2023 spółka nie wystawiła ani jednej faktury w celu rozliczenia świadczonych usług na rzecz ministerstwa, mimo że realizowała je w ramach zleceń na tworzenie oprogramowania. Spółka w latach 2020-2022 wydatkowała środki publiczne w sposób niecelowy i nieoszczędny. Minister przez 6 lat nie monitorował spółki w należyty sposób.

    Kolejną rzeczą i kolejnym obszarem jest cała afera zbożowa i napływ produktów rolno-spożywczych ze Wschodu, z Ukrainy. NIK negatywnie oceniła działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wobec zwiększonego importu zboża i rzepaku z Ukrainy. Były one nierzetelne, spóźnione, mające doraźny charakter. W ocenie NIK sytuacja na rynku produktów rolnych pokazała, że nie istniały i nie zostały opracowane żadne instrumenty w celu przeciwdziałania destabilizacji rynku rolnego. Krytycznie oceniono także nawoływanie polskich rolników przez ministra rolnictwa do wstrzymania się ze sprzedażą zboża.

    Co do sprawy rzeki Odry: w ocenie NIK organy odpowiedzialne za bezpieczeństwo obywateli pozostawały bierne w pierwszej fazie kryzysu i nie zapewniono skutecznego obiegu informacji, nie uruchomiono struktur zarządzania kryzysowego. Organy publiczne nie były przygotowane do przeciwdziałania zagrożeniom spowodowanym zanieczyszczeniom rzek.

    No i w końcu polityka COVID. Przypominam, że my jako Konfederacja składaliśmy wniosek o komisję śledczą badającą cały obszar całej polityki COVID-owej. Więcej o niej powie mój klubowy kolega Konrad Berkowicz.

    Ja tylko w ramach podsumowania powiem jedną podstawową rzecz: niech raporty NIK nie będą jedynie naszą lekturą, niech będą początkiem naprawy w obszarach, których dotyczyły kontrole, niech raporty niosą też ze sobą pociągnięcie do odpowiedzialności winnych nieprawidłowości, nadużyć i niegospodarności. Niech będą też przestrogą dla obecnie rządzących, że też będą kiedyś rozliczeni, jeśli będą robić to samo, co poprzednicy. Dziękuję. (Oklaski)